اولين نمايشنامه نويس ايراني

ميرزا فتحعلي آخوندزاده نخستين نمايش نامه نويس ايراني و باني
نمايشنامه نويسي ايران به شيوهً اروپايي است. وي در آذربايجان
ايران به دنيا آمد و در قفقاز بر آمد. از همان دوران کودکي با معارف
و فرهنگ ايراني آشنا شد. از ايام جواني در ماوراي قفقاز (تفليس) ر
مقيم گشت و تا آخر عمر در آنجا به سر برد. در دستگاه تزاران روس
به خدمت پرداخت و تا منصب سرهنگي ارتقا يافت. در تفليس بود که
با تفکر متفکرين اروپايي آشنا شد و به مطالعه و بررسي افکار و
انديشه هاي آنان پرداخت. وي شيفته تآتر و نمايش گشت و به بحث
و غور و قلمزني در اين وادي مشغول شد. آخوندزاده با کثر
منورالفکران عهد ناصري آشنايي و مکاتبه داشت، با " ميرزا
ملکم خان "، " ميرزا يوسف خان مستشارالدوله " و غيره به تبادل
افکار مي پرداخت. او از حيث آرا و انديشه چندين وجه داشت. اولاً
تفکر او آميزه اي از تفکرات دنياگراي غربي بود و اين تفکرش در
اکثر آثار مکتوب وي ( چه سياسي و چه اجتماعي ) نمود پيدا کرده
است، ثانياً وي اولين کسي بود که در جهان اسلام به زبان ترکي
نمايشنامه نوشته است. سديگر اينکه وي از جمله نخستين افرادي
بود که به امر نقادي ادبي توجه خاصي نشان داده و در اين راه
پيشقدم شده است. نظريات او در خصوص اصلاح خط فارسي و نيز
انديشه هاي سياسي ليبرالي وي نيز قابل تذکر است. يکي از
مهمترين وجوه افکار آخوندزاده در مساًله نمايشنامه نويسي او
متجلي شده است. او از نمايشنامه به عنوان حربه اي براي نقادي
سياسي - اجتماعي سود جسته است. اکثر نمايشنامه هاي او در
کتاب تمثيلات گرد آمده که " ميرزا جعفر قراچه داغي " آن را از
زبان ترکي به زبان فارسي گردانده است. اين مجموعه حاوي شش
نمايشنامه و يک داستان است. داستان، عنوان حکايت" يوسف شاه
يا ستارگان گول خورده " را دارد. عناوين نمايشنامه ها به قرار زير
است: 1- وزير خان لنکران، 2- خرس قولدور باسان، 3- مرد
خسيس، 4- وکلا مرافعه، 5- موسيو ژوردان، و 6- ملا ابراهيم خليل
کيمياگر. آخوندزاده اين نمايشنامه ها را بين سالهاي 1266 تا 1273 ر
هجري قمري نوشته است. ترجمهً تمثيلات به زبان فارسي مورد تحسين
آخوندزاده قرار گرفت و طي نامه اي، ميرزا جعفر قراچه داغي را
نواخت. آخوندزاده در اين نمايشنامه ها به اوهام و خرافات و ناداني
مردم، انتقاد از دستگاه ظالم حکام و دربار و وضع ناهنجار زنان در
جامعه، انتقاد از ديوانسالاري و روابط ارباب و رعيتي، سوداگري و
مناسبات اقتصادي جامعه پرداخته است. اين نمايشنامه ها در وجدان
سياسي و اجتماعي آن روزگار ايران تاثير زيادي به جا گذاشت. لازم
به توضيح است که اولين ترجمه نمايشنامه آخوندزاده به نام حکايت
ملا ابراهيم خليل کيمياگر در سال 1288 هجري قمري در دارالطباعهً
دولتي به چاپ رسيد