بازاری که به گوهرشاد می رسید

فیروزه و عقیق، تسبیح شاه مقصود، زرشک و زعفران اعلا و نقل و نبات های ریسه شده ای که بویشان با ادویه هفت رنگ آمیخته و هوای بازار را پر کرده است. اینجا مشهد است. جایی که هر جا قدم بزنید، زیر سایه امام رضا (ع) نفس می کشید. از لذت زیارت و سحرهای به یاد ماندنی حرم که بگذریم، کمی دورتر از گنبد طلایی امام رضا ولوله زائرانی برپاست که در راه بازگشت سری به قدیمی ترین راسته مشهد زده اند. بازار سنتی امام رضا (ع) که شاید همیشه آن را شبیه یک بازار معمولی دیده باشید اما تاریخ پشت آن، بازار را به نبض زنده شهر تبدیل می کند. بازار رضا در ضلع شرقی خیابان امام رضا (ع) حد فاصل میدان بیت المقدس و 17شهریور قرار دارد. بازاری که حتی اگر پاساژهای جدید و امروزی هم از گوشه و کنار شهر سر برآورند، باز هم توریست پذیرترین بخش تجاری شهر است که خیلی از زائران برای خرید سوغاتی هایشان راهی آن می شوند. سابقه بازار قدیمی مشهد به دوره تیموریان می رسید. این بازار به داخل حرم وصل می شد و حتی مسجد جامع گوهرشاد هم که در همین دوره ساخته شده بود، برای رونق بیشتر به بازار شد و مردم از حرم و مسجد که خارج می شدند مستقیم در بازار ‏بودند بازار امروزی مشهد، در سال 1354 ساخته شد. یعنی همان زمانی که بخش هایی از اطراف حرم مطهر در اثر آتش سوزی تخریب شد و بخشی از بازار بزرگ و قدیمی شهر از بین رفت. بعد از آن کسبه بازار به خصوص فرش فروش ها به صرافت ساخت یک بازار دیگر برای جایگزین کردن کسبه افتادند. آنها تمام تلاش خود را کردند تا طرح و نقشه‌ای اسلامی را در معماری این بنا به کار بگیرند. حالا امروز به جای بازار سنتی واقعی مشهد، بازار دو طبقه ای را می بینید که ابتدای آن از فلکه بیت‌المقدس آغاز می شود و به میدان 17شهریور می رسد. مشهد از نگاهی دیگر سابقه بازار قدیمی مشهد به دوره تیموریان می رسید. این بازار به داخل حرم وصل می شد و حتی مسجد جامع گوهرشاد هم که در همین دوره ساخته شده بود، برای رونق بیشتر به بازار شد و مردم از حرم و مسجد که خارج می شدند مستقیم در بازار ‏بودند! در دوره صفویه این بازار گسترش پیدا کرد و بعضی از غرفه های آن تا چند سال قبل و پیش از از احداث زیرگذر امروزی حرم همچنان فعال بود‏.‏ در همان زمان ها، بازاری به نام زنجیر ساخته شد تا خارجی ها و غیرمسلمان ها در آن گشت و گذار کنند و به حرم وارد نشوند. این بازار به وسیله زنجیرهایی از محوطه حرم جدا می شد ولی در جریان تخریب هایی که صورت گرفت، آن هم به طور کامل از بین رفت. ‏ مشهد از نگاهی دیگر بخشی از بازار که در سمت چپ خیابان خسروی نو قرار دارد به بازار سرشور معروف است و امروز هم همچنان به همین نام مانده است‏.‏ می گویند علت این نامگذاری آن است که در این محدوده کاروانسراها و حمام هایی بوده که زوار بعد از آنکه وارد مشهد می شدند در آنها حمام می گرفتند‏.‏ بازار سرشور روباز است و در آن همه چیز از کیف و کفش و پوشاک ،پارچه، موادغذایی ، لیف و حوله و لنگ و مانند آن عرضه می شود‏.‏ این روزها اگر گذارتان به این محدوده بیفتد، می توانید مسجدشاه که مقبره امیرقیاس الدین ملکشاه است و حمام شاه، از آثار دوره صفویه را هم در آن ببینید. فیروزه نیشابور هم که معرف حضورتان هست! می توانید این فیروزه را در مشهد پیدا کنید البته به شرطی که سنگ شناس باشید وگرنه در این بازار هم مثل بیشتر بازارهای سنتی دنیا دست زیاد است و تقلب بسیار چه سوغاتی بخریم؟ حتما می دانید که سوغات مرسوم مشهد، نخود و کشمش، نبات و آبنبات، زرشک و زعفران، زیره، مهر و تسبیح و جانماز، خشکبار، ادویه و جیلی بیلی است اما اگر به دنبال یک سوغاتی خاص می گردید، می توانید راهی بازارهای حاشیه ای شهر شوید که صنایع دستی مثل دیزی سنگی، هاون، صنایع حصیربافی و... را به فروش می رسانند. به خصوص بازارهای محدوده کوه سنگی، طرقبه، شاندیز و... فیروزه نیشابور هم که معرف حضورتان هست! می توانید این فیروزه را در مشهد پیدا کنید البته به شرطی که سنگ شناس باشید وگرنه در این بازار هم مثل بیشتر بازارهای سنتی دنیا دست زیاد است و تقلب بسیار. با تمام این اوصاف اگر قصد خرید از بازار مشهد را دارید، باید بدانید که در طبقه دوم این بازار فقط کارگاه‌های کوچک صنایع دستی، طلاکاری، فیروزه تراشی و گلدوزی مستقر هستند که اگرچه جنبه خرید و فروش زیادی ندارند اما برای سفارش دادن کارهای خاص و یادگاری های به یاد ماندنی سفر گزینه های خوبی به شمار می آیند.