سنائي غزنوي

ابوالمجد مجدود بن آدم سنائي غزنوي، عارف بزرگ و شاعر نامدار دوره غزنويان. در حدود سال 473 هجري در غزنه به دنيا آمد. ابتدا به مدح پادشاهان غزنوي مانند بهرامشاه پرداخت؛ اما ناگهان تغيير فکر و رويه داد و به سير و سلوک آغاز کرد و رديف بزرگترين شاعران تصوف قرار گرفت و از نخستين شاعران بزرگ عارف بشمار آمد.

سنائي سالي به سفر حج رفت و شهرهاي خراسان را ديد و صاحبان معرفت و اهل تصوف را ملاقات کرد. پس از آن روي به حق و حقيقت آورد و آثار جاويدان ذوق و عرفان و شعر و ادب خود را به وجود آورد و در سال 545 هجري زندگي را بدرود گفت.

سنائي از نخستين کساني است که از غزل براي بيان تفکرات عرفاني استفاده کرده اند و بدين ترتيب براي آيندگان سرمشقي آفريد. اعم از اينکه اين اولويت را براي سنائي قايل باشيم يا نه، اهميت وي در اين است که زهد و عرفان را به عنوان يک جهان بيني به طرزي مؤثر وارد مثنوي اندرزي که دامنه اي کمابيش وسيع دارد ساخت. سنائي مواضعي مسجع با موضوعهاي آزاد و بدون داشتن مباحثي با حدود معين را همراه با تمثيل ها و روايت هائي از زندگاني اولياءالله و ابرار با داستان هاي ساده غير قانوني بهم پيوسته و اسلوبي تازه پديد آورده است. خدمات سنائي در پيشرفت و تکامل ادبيات عرفاني بسيار زياد است و نمي توان طي چند سطر مختصر راجع به آن قضاوت کرد. زيرا براي اين کار بايد يک مسئله غامض، يعني رابطه تصوف با قاطبه مردم و پيوستگي هاي ادبيات عرفاني با افسانه هاي ملي و سنت هاي بي حد و حصري که غالبا هيچگونه وجه اشتراکي با اسلام ندارد مورد مطالعه قرار گيرد. بيهوده نيست که جلال الدين بلخي (مولوي) گفته است:

عطار روح بود و سنائي دو چشم او ما در پي سنائي و عطار آمديم

آثار مهم سنائي عبارتست از مثنويهاي:

حديقةالحقيقه، که داراي 10 هزار بيت شعر است و آن را در آذر سال 524 هجري آغاز کرده و در دي سال 525 هجري به انجام رسانده است؛ که يکي از آثار منظوم تصوف ايراني بشمار ميرود.

طريق التحقيق، که داراي هزار بيت است و آن را در سال 528 هجري به نظم درآورده است.

سيرالعباد الي المعاد که پانصد بيت دارد که صحنه اي از مسافرت روح اشراق طلب انسان به همه مناطق مادي و معنوي جهان است و بقول پرفسور ريپکا يک نوع "کمدي الهي" به صورت مينياتور است.

و ديوان قصيده ها و غزل ها که در حدود بيست هزار بيت است. علاوه بر اينها مثنويهاي ديگر:

عقل نامه، عشق نامه، کارنامه و عفونامه نيز به او نسبت داده شده است.

وفات او به سال 545 هجري در غزنين اتفاق افتاد. مزارش در آن شهر معروف است.