يحيي بن معاذ بلخي

ابوزکريا يحيي بن معاذ بلخي يا رازي از مشايخ بزرگ تصوف ايراني در قرن سوم هجري است که در سال 246 يا 258 هجري وفات يافته است.

عبدالرحمن جامي نوشته است: يوسف بن حسين رازي گفت: " به صد و بيست شهر رسيدم، بديدار علماء و حکماء و مشايخ، هيچکس نديدم قادرتر بر سخن از يحيي معاذ رازي."

از سخنان اوست: عاشق حقيقي هر کاري را که محبوب بخواهد انجام ميدهد، هر کس به غير از معشوق چيزي را ببيند نميتواند معشوق را ببيند. عشق حقيقي آن نيست که از ظلم و يا مهرباني معشوق کم يا زياد گردد. زاهد به لذات اين دنيا پشت پا ميزند، عارف به لذات سراي آخرت هم پشت پا ميزند. زاهد از لذات اين دنيا بي خبر است و انتظار دارد که به عنوان پاداش، لذات بهشت به او داده شود، ولي عارف حتي نسبت به بهشت نيز بي اعتناست.

يحيي معاذ را گفتند که قومي ميگويند، بجايي رسيده ايم که ما را نماز نبايد کرد، گفت: بگوي رسيده ايد، اما بدوزخ رسيده ايد. و هم او گفته: هر که دوست جز دوست ديد، وي دوست نديد.