كمبوجیه فاتح مصر

لشکر کشی از مصر بطرف کارتاژ و اتیوپی

سخیر کارتاژ (تونس امروزی) برایش ممکن نشد چون در آن زمان مستعمرهٔ فنیقی‌ها بود و فنیقی‌هاحاضر نشدند، به نفع کمبوجیه و بر ضد فرزندان و هم‌نژادان خویش، اقدامی بکنند و کشتی‌های خود را در اختیار وی نگذاشتند. بنابراین کمبوجیه در سال ۵۲۴ پیش از میلاد تصمیم گرفت از طریق خشکی به آنجا حمله کند ولی سپاه پنجاه هزار نفره‌ای که برای تسخیر کارتاژ، از طریق صحرایلیبی، فرستاد، به سبب نداشتن راهنمای امین، در زیر ریگ‌های روان صحرا، مدفون گشتند و از آنها دیگر هرگز خبری به وی باز نیامد.

بعد از این شکست کمبوجیه قصد حمله به ناپاتا (سودان امروزی) و اتیوپی (حبشه) را کرد و خود وی سرداری لشکر را برعهده گرفت، ولی در صحراهای بی آب و علف از حیث آذوقه در مضیقه افتاد و بعد از تلفات زیاد به مصر مراجعت کرد. بعدها در زمان داریوش بزرگ این دو کشور جزء ممالک ایران شد.

در هر حال شکست این نقشه‌های جهانگشایی، بدون شک آن اندازه خلاف انتظار بود که بتواند تعادل روحی و عصبی کمبوجیه را مختل کند.

هرودوت می‌گوید

کمبوجیه در بازگشت از لشکرکشی اتیوپی زخم مهلکی به گاو مقدس مصریانآپیس یا (آفوس) زده و گاو مقدس یا خدای قوم در اثر این زخم هلاک شده‌است. هرودوت می‌نویسد، کمبوجیه خنجر برکشید و شکم حیوان را هدف قرار داد اما خنجر به خطا رفت و حیوان در ران زخمی شد. پس پادشاه در حالت استهزا به حضرات گفت «ای گناهکاران! شما او را خدا می‌خوانید، شما که خود شعوری ندارید، می‌پندارید که خدایان از گوشت و خون ساخته شده‌اند. خیال می‌کنید، ضربت پولاد بر او کارگر نیست؟ چنین خدایی فقط شایستهٔ شماست.» آپیس مدتی در معبد مجروح افتاده بود و بالاخره بعد از چند روز جان داد.

عقاید دانشمندان راجع به صحت این قضیه متفاوت است.

تحقیقات جدیدی از روی نبشته‌های ستون‌های سراپیوم (سرافیوم) و آثار موجود در موزه‌های واتیکان و قاهره به ما اجازه می‌دهد ادعا کنیم که کمبوجیه نمی‌توانسته استآپیس را مجروح کند.

گر چه قبولی روایت کشتن گاو مقدس، توسط کمبوجیه، دشوار بنظر می رسد ولی بعید نیست که قول هرودوت که می‌گوید، کمبوجیه در بازگشت از لشکر کشی اتیوپی در شهرممفیس پایتخت مصر، نسبت به کاهنان مصری پرخاش کرده و گاوپرستی‌شان را استهزا کرده است، صحیح باشد. کمبوجیه شاید پیش خود می‌پنداشت که با این اهانت‌ها قوم را از بند خرافات رهایی خواهد داد اما بخاطر گرفتاری‌هایی که در دنبال این اهانت‌‌ها برای او پیش آمد، بدون شک اعتقاد عامه مصریان، به صحت آن خرافات استوارتر شد.

در اثر این اقدام کمبوجیه مصریان فوق‌العاده از ایرانیان متنفر شدند. داریوش اول برای اینکه تلافی کارهای بی رویه کمبوجیه را کرده‌باشد، در سفر مصر در عزاداری مصری‌ها در موقع تلف شدن گاو مقدس آنها، شرکت کرد و یکصد تالان طلا وعده کرد به کسی که گاو مقدس جدیدی را برای مصری‌ها پیدا کند.