قلعه قهقهه در دهستان یافت از بخش هوراند شهرستان اهر¸ نزدیک روستای گنجویه و قره آقاجلو بوده و در فاصله 75 کیلومتری شمال مشکین شهر در استان اردبیل قرار دارد. قلعه قهقهه در منطقه قره داغ و با ارتفاع تقریبی 2500 متر از سطح دریا¸ دیوار های بلند طبیعی و در میان صخه ها واقع شده است.
دور تا دور قلعه پرتگاه خطرناک و عمودی شکل طبیعی بوده¸ که گویی صخره ها به دست بشر پیرایش یافته است.
وقایع و حوادثی که مورخان در خصوص قلعه قهقهه ذکر کرده اند بیشتر مربوط به دوران صفویه است اما این بدان معنی نیست که این قلعه دردوران صفویه ساخته شده است. طبق تحقیقات باستان شناسی به عمل آمده استقرار دراین قلعه به دوران قبل از اسلام می رسد. در زمان بابک و صفویه از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و سال ها به عنوان خزانه سلطنتی و مهمترین زندان استفاده می شده است. همچنین این قلعه در عصر شاه طهماسب اول صفوی¸ یکی از پر رونق ترین اعصار خود را گذرانده است.
این قلعه تبعیدگاه مجرمان سیاسی و به عنوان زندان مهم در عصر صفویان استفاده می شده است. از معروف ترین زندانیان این قلعه¸ القاص میرزا¸ اسماعیل میرزا(شاه اسماعیل دوم) ¸ سام میرزا(برادر شاه طهماسب) و خان احمد گیلانی(حاکم گیلان) را می توان نام برد.
شاید هیچ یک از پادشاهان صفوی¸ به اندازه شاه طهماسب از این قلعه استفاده نبرده باشد.
شاه طهماسب فردی مستبد و خودکامه بود¸ به طوری که هیچگونه مخالفت یا خیره سری را تحمل نمی کرد و هر کس را به کوچک ترین سوء ظن و سوء تفاهمی گرفته و کشته یا راهی قلعه مخوف قهقهه می کرد. وی حتی از کشتن و زندانی کردن بستگان خود ابایی نداشت¸ به طوری که القاص میرزا¸ سام میرزا¸ بهرام میرزا وحتی فرزند خود اسماعیل میرزا را به بهانه های واهی¸ راهی زندان قهقهه نمود. از دیگر کسانی که به امر شاه طهماسب در بند قهقهه گرفتار آمد¸ باید از خان احمد گیلانی نام برد که به دلیل سرکشی و طغیان به قهقهه فرستاده شد.
وجه تسمیه قلعه قهقهه
از نظر لغوی قهقهه به معنای آوازبلند در خنده و نیز به معنای آواز کبک می باشد¸ چنانکه حافظ می گوید:
"دیدی آن قهقهه کبک خرامان حافظ
که زسر پنجه شاهین قضا غافل بود"
قهقهه¸ احتمالا نام برخی از مکان های دیگری نیز بوده است¸ چنان که دهی از دهستان میان ولایت حومه شهرمشهد نیز همین نام است. این قلعه را کهندژ(قلعه قدیمی) نیز گفته اند.
خصوصیات قلعه قهقهه
قلعه قهقهه همچون سایر قلاع ایران¸ دارای خصوصیات و ویژگی هایی است که از بسیاری جنبه ها چون قرار گرفتن بر ارتفاع کوهی بلند¸ مصالح به کار برده شده در ساخت قلعه ومانند آن¸ مشابهت زیادی با قلعه های دیگردارد. یگانه تفاوت عمده این قلعه که از سایر قلاع متمایز می کند استواری و تسخیر ناپذیری آن بوده است¸ که این موضوع از چشم پادشاهان صفوی دورنمانده و همواره با بهره برداری از این مزیت فوق العاده قلعه¸ از آن همچون دژی تسخیر ناپذیر در جهت رسیدن به آمال و اهداف خود سود جسته اند¸ چنانکه مولف تاریخ عالم آرای عباسی در این باره می نویسد: "هیچ پادشاه ذی شوکت¸ کمند همت بر کنگره تسخیر آن حصن بلند ارکان نینداخته و آرزوی گرفتن آن عالی بنیان در مخیله هیچ یک ازسلاطین کشور گیر صورت نبسته"راه ورودی این قلعه از ضلع شمالی آن می باشد که به عنوان یک قلعه نظامی مطرح بوده است. قلعه قهقهه از سه حصار متداخل و حصار ها بر تعیین حدود قلعه جهت تشکیل دیواره های سنگی کوه تعبیه شده است.
طوری است که قلعه برکوه استوار است و حصار اصلی آن دارای چهار برج بوده و دروازه آن دو برج پنج ضلعی با طاق هلالی است که بعد از دروازه راهروی درازی به اتاق هلالی دارد. زندان قلعه فضایی است در بدنه بالائی کوه که سه قسمت آن به پرتگاه و به سوی دره ای 80 متری است. قلعه دارای 5 استخر است و دیده بانی 8 ضلعی درشمال غرب با برج 8 ضلعی دارد. از سال 1380 با همت مدیران میراث فرهنگی استان و میراث فرهنگی شهرستان در جهت احیا و مرمت قلعه گام های موثری برداشته شده که اصلاح مسیر صعود به قلعه و مرمت سر در ورودی آن¸ از جمله این اقدامات اساسی و حفاظتی است.
کاوش های باستان شناختی قلعه جهت دسترسی به پلان تاسیسات درون قلعه و مرمت برج ها و بارو های دفاعی آن از جمله برنامه های آتی میراث فرهنگی است.
دور تا دور قلعه پرتگاه خطرناک و عمودی شکل طبیعی بوده¸ که گویی صخره ها به دست بشر پیرایش یافته است.
وقایع و حوادثی که مورخان در خصوص قلعه قهقهه ذکر کرده اند بیشتر مربوط به دوران صفویه است اما این بدان معنی نیست که این قلعه دردوران صفویه ساخته شده است. طبق تحقیقات باستان شناسی به عمل آمده استقرار دراین قلعه به دوران قبل از اسلام می رسد. در زمان بابک و صفویه از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و سال ها به عنوان خزانه سلطنتی و مهمترین زندان استفاده می شده است. همچنین این قلعه در عصر شاه طهماسب اول صفوی¸ یکی از پر رونق ترین اعصار خود را گذرانده است.
این قلعه تبعیدگاه مجرمان سیاسی و به عنوان زندان مهم در عصر صفویان استفاده می شده است. از معروف ترین زندانیان این قلعه¸ القاص میرزا¸ اسماعیل میرزا(شاه اسماعیل دوم) ¸ سام میرزا(برادر شاه طهماسب) و خان احمد گیلانی(حاکم گیلان) را می توان نام برد.
شاید هیچ یک از پادشاهان صفوی¸ به اندازه شاه طهماسب از این قلعه استفاده نبرده باشد.
شاه طهماسب فردی مستبد و خودکامه بود¸ به طوری که هیچگونه مخالفت یا خیره سری را تحمل نمی کرد و هر کس را به کوچک ترین سوء ظن و سوء تفاهمی گرفته و کشته یا راهی قلعه مخوف قهقهه می کرد. وی حتی از کشتن و زندانی کردن بستگان خود ابایی نداشت¸ به طوری که القاص میرزا¸ سام میرزا¸ بهرام میرزا وحتی فرزند خود اسماعیل میرزا را به بهانه های واهی¸ راهی زندان قهقهه نمود. از دیگر کسانی که به امر شاه طهماسب در بند قهقهه گرفتار آمد¸ باید از خان احمد گیلانی نام برد که به دلیل سرکشی و طغیان به قهقهه فرستاده شد.
وجه تسمیه قلعه قهقهه
از نظر لغوی قهقهه به معنای آوازبلند در خنده و نیز به معنای آواز کبک می باشد¸ چنانکه حافظ می گوید:
"دیدی آن قهقهه کبک خرامان حافظ
که زسر پنجه شاهین قضا غافل بود"
قهقهه¸ احتمالا نام برخی از مکان های دیگری نیز بوده است¸ چنان که دهی از دهستان میان ولایت حومه شهرمشهد نیز همین نام است. این قلعه را کهندژ(قلعه قدیمی) نیز گفته اند.
خصوصیات قلعه قهقهه
قلعه قهقهه همچون سایر قلاع ایران¸ دارای خصوصیات و ویژگی هایی است که از بسیاری جنبه ها چون قرار گرفتن بر ارتفاع کوهی بلند¸ مصالح به کار برده شده در ساخت قلعه ومانند آن¸ مشابهت زیادی با قلعه های دیگردارد. یگانه تفاوت عمده این قلعه که از سایر قلاع متمایز می کند استواری و تسخیر ناپذیری آن بوده است¸ که این موضوع از چشم پادشاهان صفوی دورنمانده و همواره با بهره برداری از این مزیت فوق العاده قلعه¸ از آن همچون دژی تسخیر ناپذیر در جهت رسیدن به آمال و اهداف خود سود جسته اند¸ چنانکه مولف تاریخ عالم آرای عباسی در این باره می نویسد: "هیچ پادشاه ذی شوکت¸ کمند همت بر کنگره تسخیر آن حصن بلند ارکان نینداخته و آرزوی گرفتن آن عالی بنیان در مخیله هیچ یک ازسلاطین کشور گیر صورت نبسته"راه ورودی این قلعه از ضلع شمالی آن می باشد که به عنوان یک قلعه نظامی مطرح بوده است. قلعه قهقهه از سه حصار متداخل و حصار ها بر تعیین حدود قلعه جهت تشکیل دیواره های سنگی کوه تعبیه شده است.
طوری است که قلعه برکوه استوار است و حصار اصلی آن دارای چهار برج بوده و دروازه آن دو برج پنج ضلعی با طاق هلالی است که بعد از دروازه راهروی درازی به اتاق هلالی دارد. زندان قلعه فضایی است در بدنه بالائی کوه که سه قسمت آن به پرتگاه و به سوی دره ای 80 متری است. قلعه دارای 5 استخر است و دیده بانی 8 ضلعی درشمال غرب با برج 8 ضلعی دارد. از سال 1380 با همت مدیران میراث فرهنگی استان و میراث فرهنگی شهرستان در جهت احیا و مرمت قلعه گام های موثری برداشته شده که اصلاح مسیر صعود به قلعه و مرمت سر در ورودی آن¸ از جمله این اقدامات اساسی و حفاظتی است.
کاوش های باستان شناختی قلعه جهت دسترسی به پلان تاسیسات درون قلعه و مرمت برج ها و بارو های دفاعی آن از جمله برنامه های آتی میراث فرهنگی است.
0 نظرات:
ارسال یک نظر