آخرین پیروزی مهم ارتش ایران در زمان انوشیروان دادگر و نگاهی کوتاه به اصلاحات او

پنجم اكتبر در سال 579 میلادی، ارتش ایران مركب از 40 هزار سوار و یكصد هزار پیاده، سوریه را از دست رومیها خارج كرد و نزدیك به 20 هزار رومی را به اسارت گرفت.

پس از این پیروزی، طولی نكشید كه انوشیروان ساسانی، شاه وقت ایران، پس از 48 سال سلطنت درگذشت.

وی نقشه اخراج رومیها از سوریه را شخصا طرح كرده بود. در دوران حكومت انوشیروان دادگر مرزهای ایران تقریبا به حدود مرزهای ایران در دوران هخامنشیان رسید.
وی هونها را از منطقه تاجیكستان و شمالشرقی افغانستان امروز اخراج كرد، حكومت روم شرقی را خراجگزار ایران ساخت، امتیازهای طبقاتی را كاهش داد ، نظام قضایی را اصلاح و كدخدایان و دهداران را انتخابی و بیگاری ارباب از رعیت را لغو كرد.

به دستور او مدارس فراوان تاسیس شد. وی تالیف و ترجمه كتاب از هندی و یونانی را تشویق كرد و برای این منظور یک سازمان دولتی ویژه به وجود آورد که ترجمه کلیله و دمنه از هندی یکی از کارهای این سازمان بوده است .

خسرو انوشیروان عمارات تازه در كاخ تیسفون [طاق كسری] ساخت و در شهرها دفاتر ویژه دایر كرد كه درد دل مردم را به وی اطلاع دهند. خود او هر چند روز یک بار دیدار عمومی داشت و در این دیدار شخصا شکایات مردم را دریافت و به خواستهایشان توجه می کرد. گهگاه که مردم برای اعلام شکایات و درخوستهای خود در برابر کاخ تیسفون اجتماع می کردند، شخصا در بالکن کاخ حضور می یافت و اظهارات آنان را می شنید.

مورخان قرون وسطا - قرنها پس از وی - با بررسی کارهای خسرو انوشیروان ، بر نام او صفت " دادگر " را اضافه کردند و در دهه دوم قردن چهادهم هجری خورشیدی که زرتشتیان هند چند مدرسه در تهران ساختند و به آموزش و پرورش ایران هدیه کردند، نام بزرگترین آنها را که در خیابان انقلاب قرار دارد " انوشیروان دادگر " گذاردند که دهها سال بهترین دبیرستان دختران پایتخت بود.

در زمینه نظامی ، به نوشته مورخان روم شرقی ، خسرو انوشیروان بازگشت و فرار سرباز ایرانی در جنگهای دفاعی ( نه تعرضی ) را اکیدا ممنوع و برای آن مجازات سخت در نظر گرفته بود و چنین سربازی پیش از مجازات، از موهبت ایرانی بودن خلع می شد ، زیرا سرباز ایرانی نباید در جنگهای دفاعی به دشمنی که چشم طمع به وطن او داشت ، پشت می کرد .

به نوشته این مورخان ، سربازان ایرانی هر روز دوبار در جمع خود ( به اصطلاح امروز صبحگاه و شامگاه ) با صدای بلند می گفتند: ایستادگی یا مرگ.