فرهاد تراش

فرا تراش ( فرهاد تراش ) :

در جهت جنوبی حجاری داریوش بزرگ ، بر سینه کوه بیستون دیواره حجاری شده عظیمی است این دیواره در بین مردم به فراتاش یا فرهاد تراش معروف است . درازای فراتاش 180 متر و بلندی آن 33 متر است در هیچ نقطه ای از ایران هیچ کوهی را به این اندازه نتراشیده اند و آماده نکرده اند بطور کلی برای همه کسانی که این دیواره سنگی تراشیده دست نخورده را دیده و یا می بینند این سوال پیش می آید که این محل را چه کسی و در چه زمانی و برای چه منظوری تراشیده است ؟ چرا اثری از اسکنه پیکر تراش و یا قلم کتیبه نویس بر آن دیده نمی شود ؟

هوزینگ در رساله ای که به نام " زاگروس و اقوامی که در آن ساکن هستند " نوشته است : این صفحه نا نوشته کوه را یک منبع تاریخی نا نوشته مانده نامیده است .

هرتسفلد و اکثر ایرانشناسان خارجی معتقدند که فراتاش از آثار داریوش شاه هخامنشی است و می گویند این فرمانروای بزرگ می خواسته وصیت نامه خود را در اینجا بنویسد .

ویلیامز جکسن درباره این اثر به قاطعیت سخن نمی گوید و با آوردن نقل قول از " دیود وروس سیسیلی " و داستان سمیرامیس مقایسه ای انجام داده و سپس نتیجه گیری می کند که :

اگر کسی مایل باشد که براساس فرضیات خیالی و مبانی سست در این باره نظری اظهار بدارد آسانتر آنست که تصور کند داریوش پس از اتمام سنگ نبشته مشهورش و نقش های آن دستور داده است تا فضای خالی حاضر را برای ثبت کارهای دیگرش ، خاصه لشگرکشی اش را به یونان ، آماده سازند . اما شکستهای "آتوس" و ماراتون ، شورش مصر و دست مرگ این نقشه را بر هم زد و مسیر تاریخ را تغییر داد و آن صفحه سنگی نانوشته را شاهد خاموش پیروزی یونان و آغاز زوال ایران قرار داده . لکن این حدس و خیالی بیش نیست ، خاصه وقتی که این سوال پیش می آید که چرا داریوش قسمت وسط کوه را که بهترین جای آن است برای ثبت کارهای بعدی خود نگه داشته است . تنها چیزی که به یقین توان گفت این است که از ظاهر کلی این محل و ماهیت پیرامون آن اثر قدمت بسیار هویدا است .

پروفسور لوشای عقیده دارد که این حجاری به دوره هخامنشی تعلق نداشته بلکه در حدود هزار سال بعد از داریوش به فرمان خسرو دوم ساسانی آنرا در کوه بیستون تراشیده اند . وجود دیوار محافظ ، فنون خاصی که در کندن کوه بکار گرفته شده و از همه مهمتر علایمی که از حجاران بجای مانده است همگی تعلق این اثر را بر دوره ساسانی تائید می کند . بلندی این دیوار از پی 450 سانتیمتر و قطر آن 1/5 متر است . این دیوار که سنگ چین شده است ، در مقابل فراتاش بنا شده است .

اهالی این منطقه ، حجاری فراتاش را کار فرهاد کوه کن می دانند و معتقدند که فرهاد به خاطر عشق به شیرین – زن عیسوی خسرو پرویز بدین کار سنگین تن در داد .

داستان عشق فرهاد الهام بخش شاعران گذشته این مرز و بوم گردید و زمینه ای برای طبع آزمایی آنان شده . از آن میان مثنوی عاشقانه " خسرو و شیرین " نظامی گنجوی گوی سبقت از همگان ربوده است . شعر نظامی پیروزی فرهاد و عاقبت دردناک وی را جاویدان ساخت بدانسان که خواننده داستان خسرو و شیرین احساس می کند که صدای تیشه فرهاد را که بر کوه فرود می آید ، می شنود .

بیستون تنها الهام بخش شاعران بزرگ نبوده بلکه الهام بخش مینیاتور سازان ایرانی بوده و ایشان را بر سر شوق آورده است . اکثر مینیاتور سازان که از قرن دهم هجری به بعد کتاب نظامی را مصور کرده اند به صورتی کاملاً مشخص و نمایان دیواره بلند بیستون و چشمه های پای آن را همواره با نقش خسرو و شیرین قلم زده اند .