سلسله سوكل مخ ( SUKKAL.MAH ) ( حدود سالهاي 1900 تا 1500 ق.م. )

عنوان سومري سوكل مخ ( SUKKAL.MAH ) در اكدي (Sukkalmahhu ) متشكل از دو بخش ( SUKKAL ) پيامبر و فرمانروا و ( MAH ) بزرگ است . عنوان sukkal عنواني بوده كه فرمانروايان منصوب شده از سوي شاهان اور سوم در شوش به كار مي برده اند كه در ضمن اندك تشابهي نيز با واژه ايلامي sunkir,sukkir,sunki = شاه دارد . اين دوره در تاريخ ايلام ، يكي از مستندترين دوره هاي تاريخي است . افزون بر نوشته سنگ بنا ها ، هدايا و نسخه هاي باز نويسي شده اين دوره در دوره ايلامي ميانه ، صدها نبشته حقوقي و اقتصادي به زبانهاي سومري و اكدي نيز از اين دوره بر جاي مانده كه به ياري آنها ، هم مي توان از شيوه فرمانروايي سوكل مخ ها آگاهي پيدا كرد و هم، روزنه أي به درون جامعه ايلاميان آن زمان باز كرد .
در نبشته هاي حقوقي ، پس از طرح دعوا و نتيجه ، دو دعوا مي بايستي به جان خدايان و سپس به جان سوكل مخ و سپس سوكل ايلام و سيمشكي ( اغلب برادر كهتر سوكل مخ ) و سوكل شوش ( اغلب پسر يا نوه سوكل مخ ) سوكند ياد مي كردند . با مرگ سوكل مخ ، سوكل ايلام و سيمشكي جاي وي را گرفت . سوكل شو شبه سوكل ايلام و سيمشكي مي رسيد و سوكل جديدي ( معمولا" پسر سوكل مخ جديد ) بر شوش گمارده مي شد. زمان تقريبي برخي از سوكل مخ را مي توان با توجه به نوشته هاي بين النهريني تعيين كرد :

1 . شيروكتوه / شيرو كتدوه ( Shirtukt/duh ) همزمان با شمشي ادد/ ادو( Shamsi-Adad/Addu ) .

2 . سيوه – پلر- هوپك ( Huppak-Siwe-Palar ) و كودوزولوش اول همزمان با حمورابي پادشاه بابل ( 1750-1792 ق.م. ) .

3 . كوك نشور ( Kuk-Nashur ) با سال اول پادشاهي امي صدوق ( Ammisaduqa ) ( 1646 ق.م. ) .

سر سلسله سوكل مخ ها اپرتي ( Eparti ) ( ابرت Ebarat ) نام داشته است كه تشابه اسمي بسيار با ششمين فرمانرواي سيمشكي ها دارد . به يقين نمي توان گفت كه آيا اين دو ، يك شخص بوده اند يا نه ، اما احتمال يكي بودن آن دو ضعيف است . در نبشته أي از اپرتي به عنوان پادشاه انشان و شوش ، از شيلهه ( Shilhaha )سوكل مخ ، پدر سرزمين (؟) انشان و شوش ، ازاد / تهوشو (Add/ ttahushu ) سوكل و Magitrate فرمانرواي مردم شوش نام برده شده است . در نبشته هاي سالهاي بعدي شاهان سوكل مخ و همچنين در دوره هاي ايلامي ميانه ، خود را پسر خواهر ( Rohushak ) شيلهه خوانده اند . به نظر مي رسد كه شيلهه توانسته است بار ديگر قدرت ايلاميان را بر شوش پس از تاخت و تاز گونگونوم تثبيت كند ( اندكي پيش از 1900 ق.م. ) همچنين ، به احتمال انتقال قدرت از سيمشكيان به سوكل مخ ها بدون پديد آمدن تغييراتي شديد بوده باشد . همزمان با روي كار آمدن سوكل مخ ها در ايلام ، در ميان فرمانروايان به دو شخص به نامهاي ورد – سين ( Warad-sin ) ( 1823 – 1834 ق.م.) وريم – سين ( Rim-Sin ) ( 1763- 1822 ) از لارسا بر مي خوريم كه از نوادگان شخصي به نام پسر ( Kudur-Mahuk ) و شيمتي – شيلهك ( Shimti-Shilhak ) بوده اند. نمي توانيم منكر نفوذ ايلاميان اين دوره بر بين النهرين در ميان فرمانروايان قبيله أي شويم .
با ارتقاي سيوه- پلر –هوپك و كودوزولوش ، قدرت ايلام گسترش يافت . بر اساس نوشته هاي شهر ماري ( Mari ) ( تل الحريري امروزي ، در سوريه و نزديك مرز عراق و بر كناره رود فرات ) ، سيوه –پلر – هوپك ( كه به صورت Seplarpak نوشته شده ) شاه انشان و سوكل ايلام ، اشنونا ( بر كناره رود دياله ) را به تصرف در آورد . در حالي كه نواحي گوتيوم ( Gutium ) – در كوههاي زاگرس و بر كناره رود زاب كوچك – را نيز در تصرف داشت .
در زمان كودوزولوش اول ، دارنده مهري كه به احتمال از شهر مرزي ملگيوم ( Malgium ) ( به احتمال بر كناره رود دياله ) خود را غلام كودوزولوش ( نوشته شده به صورت Kudusulush مي خواند . در اين زمان ايلاميان با در اختيار داشتن رودهاي دياله و زاب كوچك ، پس از مرگ شمشي ادد – پادشاه آشور – سرزمينهاي شمالي بين النهرين و كناره هاي دجله را به تصرف خود در آوردند و به رودهاي باليخ و خابور رسيدند.
در بابل ، حمورابي قدرت بسيار يافت و در سال سي ام ( 1764 ق.م. ) نيروهاي متحد ايلام ، اشنون ( Eshnunna ) و سوبرتو ( Subartu ) و ملگيوم را شكست داد و پس از آن ديگر شهر هاي بين النهرين را به تصرف خود در آورد . جانشين وي ، سمسو – ايلون ( Samau-Iluna ) ( 1712 – 1749 ق.م.) نيز مدعي باز پس راندن ايلاميان و گوتيان به مرزهايشان شده است . پس از نيمه نخست قرن هيجدهم ق.م. مدارك بين النهريني مربوط به فعاليتهاي سياسي سوكل مخ ها به گونه أي چشمگير كاهش يافته است . بر اساس نوشته هاي يافت شده در شوش وبرخي مدارك بين النهريني همزمان ، مي توان گفت كه فرمانروايي سوكل مخ ها ، تا اوايل سده پانزدهم ق.م. به درازا كشيده است و از اين رو طولاني ترين سلسله در ايلام بوده است .