اولين روزنامه ( چاپ ايران )

اولين روزنامه چاپي ايران، در دورهً سلطنت " محمد شاه قاجار " به
وسيله " ميرزا صالح شيرازي " در تهران تاًسيس گرديد. نخستين
شماره اين نشريهً ماهانه که داراي نام مخصوصي نبود و به تقليد از
واژهً روزنامه در زبان انگليسي، " کاغذ اخبار " ناميده مي شد، در 25
ماه محرم 1253 قمري ( اول ماه مه 1837 م ) انتشار يافت. موًسس
نخستين روزنامهً ايران، جزء دومين گروه جواناني بود که در زمان
فتحعلي شاه به همت " عباس ميرزاي نايب السلطنه " براي تحصيل علوم
جديد به انگلستان اعزام شده بودند. وي ضمن تحصيل در اين کشور در فاصلهً
سالهاي 1230 تا 1235 قمري ( 1815 تا 1819 م ) زبانهاي انگليسي و
فرانسه و لا تين و علوم طبيعي و تاريخ را آموخت و با فن چاپ نيز آشنائي
پيداکرد. او در بازگشت به ايران، سمت مترجم رسمي دولت را احراز نمود
و نخستين چاپخانه و اولين روزنامه را در دستگاه دولتي پادشاهان قاجار داير
کرد. بعدها به مقام سفارت رسيد و براي ماًموريتهاي مهم سياسي به انگلستان
و روسيه رفت. ميرزا صالح مشاهدات و تجربيات خود را در انگلستان، در
سفرنامه اش که معرف نخستين برخوردها و آشناييها و شيفتگيهاي ايرانيان
با زندگي متجدد اروپائي است، شرح داده و به برداشتها و استنباطهاي کلي
خويش در مورد نظام آزاديگراي انگليسي و وضع اقتصاد و صنعت و فرهنگ
اين کشور نيز اشاره کرده است. مدير اولين روزنامه ايران، که در آغاز
عصر تجدد خواهي پادشاهان قاجار براي تحصيلات جديد به اروپا رفته و پس
از بازگشت به کشور، سالها در مشاغل و مسئوليتهاي گوناگون دولتي
نقشهاي حساسي ايفا کرده بود، به انتشار روزنامه در جهت پيروي از غرب
و تحقق هدفهاي تجدد گرايي توجه يافته بود، به طوري که در اعلام نامه يا
طليعهً روزنامه کاغذ اخبار که در اواخر رمضان 1252 قمري و در حدود
چهار ماه پيش از چاپ نخستين شمارهً اين روزنامه منتشر گرديد، از " همت
ملوکانهً اولياي دولت عليه " به " تربيت ساکنين ممالک محروسه " و
اعظم تربيت که آگاه ساختن از کار جهان است سخن گفته است؛ و بر انتشار
هر آنچه طرفه بوده و تازگي داشته و استماع آنها مورث آگاهي و دانش و
عبرت اهالي مملکت خواهد بود، تاًکيد کرده است. وي در اين اعلام نامه
مخصوصاً بر " همه طبقات خلق " لازم دانسته که در زمان خود مثل اهل
زمان خويش باشند و مفاد قاعدهً " في زمانک مثل اهل زمانک " را ،اساس
رفتار و کردار خود قرار دهند. گر چه بعضي از پژوهندگان معتقدند اين طليعه
فقط اعلان نشر روزنامه اي در آينده نيست، بلکه خود حکم يک شماره
روزنامه ماهيانه را دارد و احتمال دارد بين نشر اين طليعه و اخبار محرم
الحرام دو يا سه شماره از همين قبيل منتشر شده باشد؛ ليکن اکثر محققان
اخبار وقايع شهر محرم الحرام را که در دوشنبه 25 محرم الحرام 1253 قمري
برابر با اول ماه مه 1837 ميلادي منتشر شده است، نخستين شماره روزنامه
ميرزا صالح مي دانند. اين شماره در دو ورق است که يک روي آن سفيد
و بر سر لوحهً آن نشان دولتي نقش شده و در پائين آن " اخبار و وقايع
شهر محرم الحرام 1253 که در دارالخلافهً طهران است انطباع يافته " قيد
شده است. صفحه اول اخبار ممالک شرقيه که شامل اخبار دارالخلافه طهران
است و صفحه دوم اخبار ممالک غربيه که خبرهايي از کشورهاي ايتاليا
ينگه دنيا ( آمريکا )، انگلند ( انگلستان )، ترکيه و ... درج شده است. اين
که نخستين نشريهً ادواري ايران تا چه سالي چاپ و منتشر مي شده است
دقيقاً مشخص نيست. اما به استناد سفرنامه هاي اشخاصي که در آن سالها
در ايران بوده اند و نوشته هاي بعضي از مورخان اين روزنامه حداقل سه
سال منتشر شده است