مشاهير موسيقي

مقدمه نويسنده کتاب "مردان موسيقي سنتي و نوين ايران":

سپاس بي حد خداي متعال را که مرا قادر ساخت تا جلد چهارم "کتاب مردان موسيقي سنتي و نوين ايران" را طي کوشش ها و رفت و آمدهاي فراوان به چاپ برسانم.

کتابي که از فرهنگ و هنر، موسيقي و شعر و شرح احوال هنرمندان و پديدآورندگان آثار هنري اين مرز و بوم گفتگو مي کند و صدا و پيام بزرگان اين سرزمين کهن را به گوش جهانيان ميرساند.

گفتم سرزمين کهن، بلي سرزمين کهن، ايران وطن عزيزم، ترا دوست دارم، ترا ستايش مي کنم، اي ايران، اي سرزمين مقدس که اجدادمان، پدران و مادرانمان و فرزندانمان در تو تولد يافته، زندگي مي کنند.

آري اي وطن خوب و عزيزمان ايران، ما عاشقانه از درياها، کوه ها، دشت ها، و وجب به وجب خاک مقدست پاسداري ميکنيم، اي ايران، اي مرز پر گهر.

در اين کتاب از شاعران، نويسندگان، موسيقيدانان، هنرمندان، صنعتگران، و ورزشکاراني که در صحنه هاي جهاني نام پرافتخار و تاريخ ساز تو را بر زبانها جاري ساخته اند و نيز آزادگاني که در دامان پر مهر و عطوفت خود پرورش داده اي ياد مي کنيم و آنان را همچون جان شيرين دوست ميداريم و خواهيم داشت. چرا که هيچ سرزميني براي مردم آزاده اين مرزوبوم، جاي وطن عزيز او ايران بزرگ را نخواهد گرفت و به قول شاعران ما:

هر کـه جـدا مـانـده زمـانـي ز مـکـانـي بـا نـام وطـن خون بـجـهـد بر رگ جـانـش

خـاک وطـن و مسکن مـألـوف نـگـردد گـر زيـر قـدم هـا بـگـذارنـــد جــهــانـــي

آري طي قرون متمادي شاعران، عارفان و موسيقيدانان بزرگ اين کشور، مشعل دار فرهنگ و هنر و ادبيات جهان بوده، چنان که هنوز هم با وجود هنرمندان بزرگ خود مورد تأييد سازمان ملل مترقي مي باشد.

موسيقي ايران که از يک غناي پر بار و فرهنگي و عارفانه برخوردار است، همواره مورد توجه مستشرقين و هنرمندان بزرگ جهان قرار داشته است.

موسيقي سنتي ايران، اصولا يک موسيقي ملي و محلي است که هر يک از رديف ها و مقامات آن، نشانه اي از عادات و آداب و خصوصيات روحي و رواني مردم اين سامان را در بر دارد. موسيقيدانان شهير و پر آوازه کشور ما که در رأس آنام مردان فخرآفرين موسيقي ايران، آقا ميرزاعبدالله و آقا حسينقلي و زنده ياد ابوالحسن خان صبا و شادروان روح الله خالقي مي باشند، هر يک از گوشه ها و مقامات دلنشين اين موسيقي اصيل را، از اعماق تاريخ، دل جنگلها، دشت ها و دامنه کوهها، از نواي سازهاي محلي و ني چوپانان، شاليکاران و آواز روستائيان مختلف و عشاير غيور گرد آورده اند که حاکي از احساسات و انگيزه هاي عاشقانه و عاطفي اين ايرانيان پاکنهاد است که روح و جان آدمي را مي نوازد و انسان را به کهکشان ها مي برد.

عشق به ايران و ايراني با دل و جان مرحوم عارف، زنده ياد روح الله خالقي، شادروانان ابوالحسن صبا و علينقي وزيري آميخته بود و اين از آهنگ ها و ترانه هايي که ساختند و خلق کردند به خوبي آشکار است.

سرود زيبا و جاوداني «اي ايران، اي مرز پر گهر» و سرودهاي ديگر وطني، صداي هر ايراني آزاده اي است که از اعماق دل و جان او برخاسته و هر شنونده اي را از عشق به وطن و ايران سرمست مي کند. اين آهنگ ها و اشعار حماسي بازتاب آئينه دلهاي با احساس و پر عاطفه و وطن پرستي است که حس مليت و عشق به سرزمين مادري را در انديشه هموطنان خود زنده نگاه ميدارد.

آري موسيقي سنتي ما، موسيقي ملکوتي و معنوي است که در مقامات و پرده ها، رديف ها و نواهايش شور و جذبه اي خاص نهفته است که عاشقان طريقت و عارفان پاکباخته با خلوص باطن و توجه کامل بدان نگاه مي کنند و از اين طريق به ملکوت اعلا دست مي يابند و از طرف ديگر آن حرکات و امواج پر شور و خروش و متلاطم نواها و آهنگهاي محلي که روح مبارزه جويي و تسليم ناپذيري ملت بزرگ و باستاني ايران، در آن موج مي زند، نشان ديگري از يک هنر با ارزش و والا و زندگي بخشي است که در طي قرون و اعصار متمادي در دل دشتستان ها و کوه ها و کوهستان هاي اين سرزمين طنين افکن بوده است.

موسيقي سنتي ايران، چنان که در تواريخ جهان آمده، تأثير گذار و پايه ريز موسيقي جهان بوده است، در دوران حکومت المنصور که دوران درخشان حکومت اسلامي در اسپانيا بود، سرزمين اسپاني در روزگاران پيشين مرکز تمدن با شکوه و جلال بود که در آن علم و هنر، فلسفه، ادب، صنعت به منتهاي درخشندگي خود رسيده بود و در همين دوره بود که کل امور آندلس عملاً به دست ايرانيان اداره مي شد، فلاسفه و دانشمندان و حکما و صنعتگران آندلس که بعدها به تمام اروپا راه يافت و پايه موسيقي جديد اروپا با خط "نت" قرار گرفت، طبق اصول و موازين تعيين شده به وسيله محمد فارابي دانشمند و موسيقيدان بزرگ ايراني وضع شده بود. در حقيقت موسيقي فارابي بود که از راه اسپانيا به اروپا راه يافته موسيقي علمي کشورهاي اروپايي را پديد آورد و چنان که هنوز هم نغمه ها و آهنگ هاي محلي ايراني در موسيقي محلي اسپانيا فراوان است و گوش هر ايراني به خوبي ميتواند آن نغمه ها را در آوازهاي محلي پر تحرير و غم انگيز و شاد و ترانه هاي پر شور اين سرزمين تشخيص بدهد. در اين باره و همه نکات آن، محققين اروپايي به دقت تحقيق و کاوش کرده و فصول متعددي در اين باره انتشار داده اند.

مقدمه نويسنده کتاب "تاريخ موسيقي ايران":

غرض از نگارش اين کتاب بيان سرگذشت موسيقي ايران در طول تاريخ و شمه اي از چگونگي آن، نيز شرح تحول، تغييرات، عوامل و حوادثي است که در دورانهاي گوناگون در ترقي و تنزل و رکود اين فن مؤثر افتاده است. همچنين ذکر نام و شرح احوال و آثار موسيقيدانان و دانشمندان بزرگ و نويسندگان کتابها و رساله ها و شارحين و کساني است که با آشنايي عملي و نظري نسبت به موسيقي، با نوآوريها و تصرفات خود در توسعه و تکميل اين فن کوشيده اند؛ نيز شرح احوال و اشاره به نام خوانندگان و نوازندگاني است که عمر عزيز و اوقات گرانبهاي خود را در راه کسب و حفظ و توسعه و تکامل اين فن شريف صرف کرده و با ضبط در خاطره و نقل سينه به سينه آنرا به آيندگان سپرده اند، همچنين استادان بنام معاصر و هنرمنداني که در اين راه مراحلي پيموده اند؛ اين بخش را ميتوان تذکره موسيقيدانان ناميد.

نگارنده با قلت بضاعت، همت بر آن گماشتم که تا آنجا که استفاده از مدارک موجود در تهران امکان داشته و مقدورات شخصي اجازه ميداده است، هر چند در اين مبحث کافي نباشد و به کمال مطلوب نرسد، مجموعه اي از سير تاريخي و چگونگي فن موسيقي و تغيير و تحول و عواملي که در ترقي و تنزل آن مؤثر بوده است، و نيز تذکره اي از دانشمندان و نويسندگان و دست اندرکاران اين فن ترتيب دهم.



اديب خوانسارى


امين الله حسين


ابوالعبك


آقا حسينقلي

نايب اسداله


محمد اسماعيلي


ارموي


آقا علي اكبر

حسين اسماعيل زاده


عليرضا افتخاري


اسحق موصلي


ابراهيم پسر ماهان

ابراهيم آژنگ


ابن خردادبه


آبتين اجلالي


اقبال آذر

امير ناصر افتتاح


اسماعيل زاده


فريدون احتشامي


امير ناصر آشتياني (کيان)


ولي الله البرز


سياوش اکبري


علي اسدي

غلامحسين بنان


نور علي برومند


مهدي بركشلي


باربد

تقي بينش


غلامحسين بيگجه خاني


علي اصغر بهاري


باقرخان كمانچه


رحمت الله بديعي


حبيب اله بديعي


پريسا


فرامرز پايور



ارشد تهماسبي


علي تجويدي


جلال تاج اصفهاني


امير جاهد


روح الله خالقي


مرتضي حنانه


حسام السلطنه مراد


علي جعفريان

دوامي – عبدالله


درگاهي – اميرا رسلان خان


دماوندي – جناب


غلامحسين درويش


دهلوي – حسين

نصرالله زرين پنجه


زرياب


روشن روان – كامبيز


رجبي – بهمن


داريوش رفيعي
سليمان سپانلو حبيب سماعي حبيب سماع حضور غلامرضا سالار معزز
علي اكبر شيدا كيوان ساكت محمد حسن سنتور خان ساسان سپنتا
جليل شهناز فرهنگ شريف محمد رضا شجريان علي اکبر شهنازي
افسر شهيدي مسعود شعاري


اكبر فلوت


ابوالحسن صبا


حسين عليزاده


طاهرزاده


گريگوريان


جهانگير کاميان

اکبر گلپايگاني


مجيد کياني


حسن کسائي


کامکاران


گلنراقي

محمد موسوي


جواد معروفي


نورالله موًمن نژاد


حبيب الله مشير همايون


قمرالملوک وزيري


شهرام ناظري


"مردان موسيقي سنتي و نوين ايران"، بکوشش و گزينش حبيب الله نصيري فر، جلد چهارم.

"تاريخ موسيقي ايران"، اثر حسن مشحون، چاپ اول 1380، ويراستار: شکوفه شهيدي.