عراق كهن زادبوم تمدن شهرنشين بزرگي بود كه در طي هزاره‌ي چهارم پ.م. توسعه يافته بود. فن نگارش يكي از اجزاي اصلي اين فرهنگ بود كه در سراسر خاورميانه، به ويژه در ناحيه‌ي فرادست رودخانه‌ي فرات، و درون تركيه‌ي باستان، گسترش يافت. اصطلاح "ميان‌رودان" غالباً نه فقط براي اشاره به منطقه‌ي مابين دجله و فرات، بل كه براي اشاره به حوزه‌اي فرهنگي/ جغرافيايي شامل عراق، شرق سوريه، و بخشي از تركيه به كار مي‌رود.
زبان سومري در سراسر ميان‌رودان باستان، به ويژه در منطقه‌اي كه اينك با جنوب عراق منطبق است، مورد استفاده بود. كهن‌ترين متون مكتوب جهان به حدود 3200 پ.م. متعلق‌اند و احتمالاً در سومر نوشته شده‌اند. از آن جا كه فرهنگ نوشتاري ميان‌رودان دو زبانه بود، از اوايل هزاره‌ي سوم پ.م. تا پايان هزاره‌ي نخست پ.م.، از زبان سومري متناوباً در سراسر خاورميانه‌ي باستان استفاده گرديد. متن‌هايي كه تماماً يا بخش‌هايي از آن‌ها به زبان سومري‌اند، در تركيه، مصر، سوريه، عراق، و ايران يافته شده است.
زبان سومري زباني يگانه و منفرد است، بدين معني كه با هيچ يك زبان‌هاي زنده و مرده‌ي جهان خويشاوند نيست (اگر چه تلاش‌هاي ناموفقي براي ارتباط دادن زبان سومري با شماري از زبان‌ها انجام يافته است). زبان سومري زباني پيوندي است، ريشه‌هاي واژه به لحاظ دستوري اجزايي دارند كه براي ساخت گونه‌هاي تركيبي دستوري، به پيش يا پس آن‌ها مي‌پيوندند.
فن نگارش در ميان‌رودان، حيات خود را به صورت يك سامانه‌ي تصوير نگارانه (pictographic) يا انديشه‌نگارانه (ideographic) آغاز نمود. به سخن ديگر، كهن‌ترين نشانه‌هاي نوشتاري، تصاويري بودند كه انديشه‌ها را نمايش مي‌دادند. در خط سومري، نشانه‌ي "ماه" مي‌تواند معني "ماه"، "واژه"، "سخن گفتن"، و غيره را بدهد. سامانه‌ي كهن ترسيم طرح و گرده‌ي نشانه‌هاي نوشتاري بر گِل با يك قلم نوك‌دار، به سرعت در برابر نشانه‌هاي ايجاد شده با لبه‌ي چهارگوش شده‌ي يك قلم ني كه سر سه‌گوش مشخص و انتهايي تيز داشت، واپس نشست. اين شكل سه گوشه‌ي نشانه‌هاي نوشتاري، مأخذي براي نام اين خط شد: ميخي.
نوشتار سومري هم‌چنان انديشه‌نگارانه باقي ماند اما انديشه‌نگارها به زودي با علامت‌هاي نشان دهنده‌ي تركيبات صوتي، يعني "هجانگارها" (syllabogram) تكميل شدند. بسياري از اين نشانه‌ها از اصل "تجسم تصويري" سرچشمه گرفته‌اند؛ چنان كه از نشانه‌ي "ماه" براي نوشتن صداي /ka/ استفاده مي‌شد، چرا كه واژه‌ي دلالت كننده به ماه در زبان سومري "ka" بود. اين شيوه، سامانه‌ي نوشتاري را قادر مي‌ساخت كه هم به اسم شخص‌هاي غير سومري دلالت كند و هم به نشانه‌هاي دستوري.*
* http://psd.museum.upenn.edu/sumerian.htm
۱۳۹۰ تیر ۷, سه‌شنبه
اشتراک در:
نظرات پیام (Atom)
0 نظرات:
ارسال یک نظر