گنج‌نامه‌ي همدان

گنج‌نامه محلي است واقع در 12 كيلومتري جنوب غربي همدان و در گذرگاهي كه از ميان كوه الوند به سوي تويسركان در جهت مغرب كشيده شده است. در اين مكان بر روي سطح عمودي يك قطعه صخره، دو سنگ‌نبشته‌ي سه زبانه (پارسي باستان، نوبابلي، نوايلامي) بيست سطري در صفحاتي به ابعاد 2 در 3 متر موجود است. متني كه در سمت چپ و بالاتر واقع است، به داريوش يكم تعلق دارد (486-522 پ.م.) و متني كه در سمت راست و پايين‌تر قرار دارد، از آن خشايارشا (465-486 پ.م.) است. اين متن‌ها، كه شامل ستايش اهوره مزدا، تبارنامه و فهرستي از القاب شاهانه هستند، به جز در نام شاهان، كاملاٌ مطابق هم‌اند. در كنار اين دو برجسته‌نگاري سوراخ‌هايي واقع‌ است كه احتمالاٌ پوشش محافظي را نگاه مي‌داشته‌اند.
ترجمه‌ي فارسي متن كتيبه‌ي داريوش بزرگ (به نشانه‌ي DE) چنين است: «خداي بزرگ است اهوره مزدا، كه اين زمين را آفريد، كه آن آسمان را آفريد، كه انسان را آفريد، كه شادي را براي انسان آفريد، كه داريوش را شاه كرد، يك شاه از ميان بسياري، يك فرمان‌روا از ميان بسياري. من داريوش[ام]، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمين‌هاي داراي نژادهاي بسيار، شاه در اين زمين بزرگ دوركران، پسر ويشتاسپ، يك هخامنشي».