عکس» اورامان ، ماسوله کردستان در استان کردستان

هورامان ناحیه وسیعی است که سراسر جنوب استان کردستان را دربر گرفته و یکی از مناطق خوش آب و هوای استان کردستان است که با توجه به کوهستانی بودن از نظر استعداد ها و توانمندی های گردشگری و مواهب خدادادی دارای ویژگی های نادری است که می تواند موجب جذب گردشگران خارجی و داخلی شود .

برخی از این چشم انداز ها و جاذبه های گردشگری در هورامان شامل چشم انداز دربند دزلی و ارتفاعات و دامنه ای سرسبز آن ، آبشار ملور مناطق پیرامون آن که دارای آبی زلال است حاصل ذوب برف های ارتفاعات بالادست آن است زینت بخش کوه های این منطقه ، چشم انداز مزارع پلکانی و معماری سنگی و روستا های پلکانی شکل .

اورامان یا هورامان تخت ؛ روستا هایی پلکانی با 1140 خانوار و 4926 نفر جمعیت تابع شهرستان سرو آباد در استان کردستان ایران است که به شیب تند خانه ها و سختی کوه های بلند پر از برف و دره های عمیق مشهور گشته است . این روستا در منطقه هورامان واقع شده‌ است .
اورامان مرکز دهستان اورامانات با هفت هزار نفر جمعیت از سمت غرب با کشور عراق و از سمت جنوب به جوانرود ، به پاوه و کوه شاهو و از طرف شمال به کردستان ، به مریوان و در طرف شرق با کرمانشاه ، به روستا های ژاورود و شهرستان سنندج همسایه است . کوه تخت با 2770 متر در غرب این دهستان واقع شده است . یک شاخه مهم رودخانه سیروان از این دهستان سرچشمه گرفته و پس از تلاقی این دو رودخانه با یکدیگر در خاک کردستان عراق به دریاچه دربندیخان می ریزد . مرکز دهستان با 644 خانوار 2754 نفر جمعیت در فاصله 75 کیلومتری جنوب مریوان و اقع شده است . این روستا در دره ‌ای شرقی - غربی و در شیب تندی رو به روی کوه « تخت » واقع شده ‌است . خانه‌ های روستا به طور کلی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و به صورت پلکانی ساخته شده ‌است که به همین دلیل آن را « هزار ماسوله » نیز می‌ نامند . این روستا در بین اهالی روستا های منطقه به شهر اورامان معروف است . بنا به اعتقاد مردم منطقه این روستا زمانی شهری بزرگ بود و مرکزیتی خاص داشت و به همین خاطر از آن به عنوان تخت یا مرکز ( حکومت ) ناحیه اورامان یاد می‌ کردند . مردم اورامان تخت که به لهجه اورامی { هورامی } - که در گذشته زبان کتابت به شمار می ‌آمده و لهجه رسمی بوده - سخن می‌ گویند ، مسلمان بوده و سنی مذهب ولی با این وجود آیین ‌های باستانی ایرانی هنوز در حافظه تاریخی برخاسته از نیاکان مردم این منطقه ، جای دارد و آن را پاس می‌ دارند . بقایای آتشکده های زرتشتی در حوالی روستا نشانگر آن است که مردم این منطقه پیش از اسلام پیرو آئین زرتشت بوده اند .

الگوی معیشت و سکونت
براساس نتایج سرشماری سال 1385 ، این روستا 2800 نفر جمعیت داشته است . فعالیت های اقتصادی روستای اورامان تخت بر پایه زراعت ، باغداری و دامداری استوار شده است . مهم ترین محصولات زراعی آن گندم ، جو و عدس است ، همچنین دارای باغ های وسیع میوه است و محصولات سردرختی آن شامل گلابی ، گردو ، انجیر کوهی و انار است . گیاهان دارویی مانند ختمی ، گل گاوزبان ، شاتره ، بومادران ، شیرین بیان ، بونه و گون نیز در این روستا به وفور یافت می شود .
اورامان تخت از دیرباز جلوه گاه هنر و تمدن غنی و اصیل کردی بوده است .
در این میان موسیقی جایگاهی ویژه و قابل تأمل دارد . « سیاه چمانه چید » و « کنالپل » از مهم ترین ترانه ها و نوا های این روستا هستند .

چشم انداز فرهنگی هورامان
در زبان مردم منطقه هنوز از واژه های پهلوی ساسانی به چشم می خورد . یکی از چشم انداز های فرهنگی هورامان جشن پیرشالیار است . گروهی آن را از شخصیت های قبل از اسلام می دانند و گروهی آن را بعد از اسلام دانسته و سکونتش را در روستا حدود 900 سال قبل می دانند . درباره ایشان حکایتی وجود دارد که می گوید : در زمان های بسیار دور در بخارا پادشاهی زندگی می کرد که دختری داشت به نام « بهار نار خاتون » این دختر کر و لال بود و تمام حکما نتوانسته بودند بیماری دختر را علاج کنند .
از سوی دیگر در منطقه اورامانات کردستان مردی به نام پیر شالیار زندگی می کرد که صاحب کرامات معجزات بود و شهرتش عالمگیر شده بود . چون خبر معجزات پیر شالیار به بخارا می رسد ، شاه دخترش را همراه با برادرش به نام شالیار سیاو و عده ای دیگر به منطقه اورامانت کردستان می فرستند . آنها وقتی به نزدیکی روستایی که پیر در آن زندگی می کند می رسند ، دختر پادشاه احساس می کند که گوشش شنوایی خود را به دست آورده و صدا ها را می شنود .

از آنجا که پادشاه اعلام کرده بود که هر کس بیماری دخترش را علاج کند می تواند آن را به همسری برگزیند پیرشالیار قبول می کند و چون از مال دنیا چیزی نداشت ، اهالی کمک می کنند و برای او جشن عروسی برگزار می کنند و هر کدام از طوایف ، بخشی از هزینه ها و کار های این عروسی را به عهده می گیرند .
پیرشالیار قبل از مرگش وصیت می کند تا آخر دنیا مراسم سالگرد عروسی اش را همه ساله برگزار کنند .

مراسم باستانی پیرشالیار در 2 زمان متفاوت در سال بین 15 اردیبهشت و 10 بهمن ماه ( همزمان با جشن سده زرتشتی ها ) برگزار می شود . مراسم بهاره را کوهساری می گویند که همزمان با طراوات و سرسبزی اورامان کردستان است و در آن به اجرای دف نوازی و سخنرانی درباره شخصیت پیر شالیار و توزیع نان محلی ( کلیره ) می پردازند .

مراسم زمستان هر ساله در 10 بهمن ماه به مدت 2 هفته برگزار می شود . اهالی منطقه به این مراسم ، عروسی پیرشالیار می گویند . برگزاری این مراسم به عهده متولی آن است که در هر خانواده به صورت موروثی برگزار می شود .

پوشاک
مردان کرد اورامانی چوخه ، پانتول ، ملکی شال ، دستار ، فرنجی و کله بال و زنان آن جانی ، کلنجه ، شال ، کلاه و کلله می ‌پوشند . انواع این لباس‌ ها با زیور آلات مختلف تزئین شده ‌اند و رنگارنگ هستند . پیش از ورود پارچه و کفش های خارجی و سایر منسوجات داخلی به استان کردستان ، بیشتر پارچه ‌ها و پای افزار مورد نیاز آنها توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می‌ شده که با تعداد محدود هنوز رواج دارد ( انواع لباس ؛ رانه چوخه و فرنجی ) . از دیگر صنایع دستی رایج در اورامان می‌ توان گلیم ، سجاده ، نمد ، سبد ، گیوه { کلاش } ، ظروف چوبی و ... می باشد .

خوراک
قارچ ، کرفس ، کنگر ، ریواس ، خوژه ، پنیر ، شیر ، عسل ، گردو ، انجیر انگور مواد غذایی این منطقه را تشکیل می ‌دهند . پلو ، آش دوغ ( دوغه وا ) ، ساوار ، گردول ، ترخینه ، دوختن یا آش گزنه ، هتیمچه با گوشت گوسفند ، شدروا ، گرما ، رشته پلو ، رشته رون یک آبه ، پرشین ، کلانه ، خورش خلال بادام وا ، انواع کباب های محلی از غذا های اورامانی است .

نام
یکی از حدسیات رایج درباره نام اورامان اینست که واژه « اورامان » یا « هورامان » از دو بخش « هوراً به معنی » اهوراً و « مان » به معنی خانه ، جایگاه و سرزمین تشکیل شده ‌است . بنابراین اورامان به معنی « سرزمین اهورایی » و « جایگاه اهورامزداً » است. « هور » در اوستا به معنی خورشید آمده و « هورامان » جایگاه خورشید نیز معنی می‌ دهد .

شعر و ادب هورامی
شعر و ادب هورامی بصورت مکتوب از زمان پیر شالیار بزرگ ( با کتاب ماریفه تو شالیاری ) در کنار سایر مناطق هورامان بزرگ در هورامان تخت فعالیت داشته و دارد بی شک استاد صیدی هورامان تختی با شاهکارش ( دیوان صیدی ) کمک بزرگی به ادبیات هورامی کرد . اکنون شعر و ادبیات در هورامان تخت با شاعرانی نظیر ماموستا محمد امین مشهور به میرزای هورامی ( صاحب اثر " سه وزه ی کوسالان " ) دنبال می شود .

* هورامان تخت شامل به ترتیب روستا های :

1- کماله ( با 171 خانوار و 786 نفر )
۲- رودبر ( با 95 خانوار و 412 نفر )
۳- ویسیان ( با 59 خانوار و 247 نفر )
۴- مرکزی ( هورامان تخت ) با 644 خانوار و 2754 نفر .
۵- سرپیر ( با 171 خانوار و 727 نفر ) می باشد که منطقه ای بسیار دلنشین و دارای مناظر زیبا از جمله هه ره را –هزارانی - بندن و ... می باشد .

* اماکن زیارتی هورامان تخت عبارتند از :
پیر شالیار و پیره وه ت و پیر محمد غیبی و پیر خالد و پیر کومسایی و پیر محمد رستم در مرکز هورامان تخت . ماموستا صیدی سرپیر . بابا شیخ حسین رودبر . بابا بیدو و شیخ روح الله در غرب کماله . صحابی هه وار دول و ...

از نظر اقتصادی بیشتر مردم از طریق کشاورزی مختصر و باغداری و اندک صنایع دستی امرار معاش می کنند البته درآمد بسیار کم آن باعث مهاجرت به شهر ها و خالی شدن روستا ها گردیده است .

محصولات هورامان تخت عبارت اند از : در درجه اول گردو و انگور و محصولاتی از قبیل توت . آلوچه و انار و ...

بازی های محلی
قلقلان ، بیلان ، گرزه ( گرزبازی ) و همک و ممک از متداول ترین بازی های مردم روستای اورامان تخت است .

hawramantakht.blogfa.com ، Wikipedia.org ، tebyan.net