ساختمان حمام با شکل گیری اراک در حدود 100 سال پیش و در زمان حکومت احمد شاه قاجار توسط شخصی به نام حاج محمد ابراهیم خوانساری ساخته شده است .
این حمام حدود 1600 متر مربع مساحت داشته و از چهار بخش مجزا مردانه ، زنانه ، حمام ویژه اقلیت های دینی و حمام خصوصی تشکیل شده است . آب مورد نیاز حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت ، کف حمام حدود 3 تا 5/3 متر از کف خیابان پایین تر ساخته شده است . حمام از بخشهای دالان رودی ، رختکن مردانه و زنانه سربینه مردانه و زنانه ، گرمخانه خصوصی و عمومی ، هشتی بین گرمخانه و رختکن خزینه آب انبار و سایر بخش های مرتبط تشکیل شده است . تقریباً تمامی بنای داخلی حمام بوسیله کاشی های معرق هفت رنگ تزئین شده در رختکن حمام از هنر و زیبایی بی نظیری برخوردار است . سقف تمامی بخش های حمام با آجر و ملات گچ و آهک به صورت گنبدی طاق زده شده است . گنبد سربینه بر روی 8 ستون که به اشکال بسیار زیبای گل و مرغ و سرباز قاجاری کاشیکاری شده است ، استوار می باشد . کف حمام با سنگ های سیاه گرانیت و ملاط آهک و ساروج پوشیده شده است . نام چهار فصل برگرفته از تابلوهای کاشی خوش نقش و نگاری است ، که چهار فصل بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان را در قسمت سربینه حمام مردانه به تصور کشیده است .
هم اکنون از مساحت حدود 16 هزار متری بنا ، حدود 5 هزار متر آن شامل سربینه مردانه و گرمخانه ، رختکن و هشتی بین گرمخانه و رختکن به موزه اختصاص یافته است و اشیاء بسیار مهمی متعلق به دوره های مختلف قبل و بعد از اسلام در آن نگهداری می شود . تنگ های سفالی ، کاسه ، خمره ، قدح ، پیمانه ، انواع مجسمه ، آفتابه و لگن ، سنگ نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی در این موزه نگهداری می شود . محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه که از آثار منحصر به فرد معماری و گچ بری دوره سلجوقیان است در این محل نگهداری می شود .
رختکن حمام با کاشیکاری های بسیار زیبای هفت رنگ تزئین شده است و سقف حمام روی هشت ستون قرار دارد . این ستون ها دارای پیچگاه های بسیار زیبا و کاشی های منقوش است . در حال حاضر این حمام به عنوان موزه مورد بازدید علاقمندان قرار دارد . این مجموعه ی کم نظیر از آثار ارزشمند و بسیار زیبای منطقه به شمار می رود . وجه تسمیه آن به واسطه ی تابلو های کاشی آن است که چهار فصل سال بر روی آن ها نقش بسته و در چهار سمت سربینه حمام مردانه نصب است . بر روی این کاشی های خشتی نقوشی از مناظر طبیعی ، شکارگاه و گرفت و گیر دیده می شود .
یکی از زیباترین بخش های این حمام قسمت سر بینه ی زنانه است که گنبد آن یک پارچه و بدون بر پا داشتن ستون بنا شده است و این از نظر معماری ،با توجه به امکانات کم آن دوران قابل توجه است . حمام زنانه و بخش اقلیت های مذهبی یا خصوصی دارای یک سر بینه زنانه است ، اما گرمخانه ی آن دارای بخش خصوصی و عمومی است که شاید بتوان گفت در نوع خود بی نظیر است . سربینه ی حمام مردانه با کاشی های هفت رنگ با طرح های متنوع تزئین شده و تمام سطوح داخلی آن نیز با کاشی و طرح های اسلیمی و ختایی مزین شده است . گنبد اصلی سر بینه بر روی هشت ستون اصلی قرار دارد . این ستون ها نیزبه شکل هنرمندانه ای کاشیکاری شده و دارای پیچک های بسیار زیبایی است و از جمله ویژگی های معماری سر بینه ، علاوه بر قرینه سازی و رسم بندی ها و نحوه ی ستون بندی آن ، همین کاشیکاری ها است که شامل کاشیکاری های قالبی و پیچکی است . و تمام سطح سر بینه مردانه به وسیله ی همین کاشی ها تزئین شده است . شکل های اسلیمی نظیرگل و بوته ، درختان سرو ،صنوبر و انگور و نیز منظره های طبیعی مثل چشمه های آب ، رودخانه و گیاهان وحشی که در میان آنها پرندگانی مانند کبوتر و قرقاول در حال نشسته یا پروزاز دیده می شوند ، از جمله نقوش ومجالس زیبای کاشیکاری این حمام است .
از نقوش دیگر کاشی ها می توان به نقش شیر و گاو و شیر و اژدها اشاره کرد که به نقوش شکاری معروفند . این مکان دارای کاشیکاری هایی به نقش عقاب با شکار مرغابی نیز هست .
در سینه ی هر ستون نقش سربازان و افراد نظامی آن دوران با لباس ها و رنگ های مخصوص با حالت ایستاده ، شمشیر یا تفنگ به دست ،دیده می شود . تمام سزبازان دارای واکسیل های سرشانه و درجه های متفاوت نظامی آن زمان هستند که با علامت ستاره بر روی سینه هایشان مشخص شده اند . رنگ های به کار رفته در کاشی ها بیشتر زرد ، آبی لاجوردی ، فیروزه ای ، سبز ، سفید ، خاکستری ، قرمز و نارنجی است . کاشی های این دوره هم مربوط به زمان قاجار با نقوش سربازان قاجاری است .
حمام چهار فصل در تاریخ 10/8/1355 به شماره 1339 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .
در اين مجموعه كليه امكانات رفاهي از قبيل مسجد ، حمام ، مدرسه ، و آب انبار احداث شده است .
آدرس : بنای حمام چهار فصل در ضلع شرقی خیابان شاهپور ( دکتر بهشتی ) قرار دارد .
dpp.irib.ir
0 نظرات:
ارسال یک نظر