رباط و چاپارخانه در مقیاس کوچک تر از کاروانسرا ها می باشد . این رباط در حاشیه محور راه یزد به کرمان واقع شده است و از سبک معماری دوران صفوی برخوردار است . کاروانسرا از طرحی مدور که 5 برج پیوسته آنرا محافظت می کنند ، ساختمان بنا آجری و با کیفیت خوبی اجرا شده است ، اتاق ها ، صفه های استراحت مسافران ، شاهنشین ، شتر خان و بادگیر فضای داخلی کاروانسرا را تشکیل می دهند . بنای مذکور در حال تبدیل شدن به مهمانسرای سنتی می باشد .
کاروانسرای زین الدین که از شاهکار معماری دوره صفویه محسوب می شود تنها بنای مدور ایرانی است .
این کاروانسرا در شصت کیلومتری جاده یزد - کرمان و در فاصله پانصد متری از جاده قرار دارد . با توجه به مطالب کتاب جغرافیای کرمان ، این کاروانسرا به دستور " زین الدین گنجعلی خان ریگ " حکمران کرمان و به امر " شاه عباس ماضی " در قرن دهم ه . ق ساخته شد و در قرن دهم محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده و اکنون با حفظ اصالت پیشینش، هتل گردشگران در یزد شده است .
کاروانسرای زین الدین از نظر معماری دارای اهمیت خاصی است و نمونه دیگری از آن به جز کاروانسرای بین کاشان و نطنز که ویران شده ، نداریم .
این رباط از کاروانسرای بین شهری است و نقشه این رباط دایره و دارای پنج برج نیم دایره است که به دیواره هشت متری آن متصل اند . ساختمان این بنا از آجر است . پس از سر در نسبتاً وسیع ضلع جنوبی ، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد . در اطراف صحن ، رواق های سکو داری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق هایی مشابه دیده می شود .
در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق ها ، راهرو های وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود . فضای ضلع شمالی بنا - گویا شاه نشین - دارای سقفی بلند با کاربندی است . در داخل بنا عمدتاً از تزیینات آجر در نما استفاده شده که تابع طرح دوازده ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است . قسمت شاه نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی است . کنگره ها و تیرانداز های لبه بام ، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن ، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است .
از بارز ترین مشخصه این بنا می توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره کرد و آب آن نیز از چشمه تامین می شد که امروزه نیز وجود دارد .
از در چوبی و اصلی کاروانسرا که وارد هشتی می شوی ، در دو سمت چپ و راست در های چوبی است . در ها که باز شود ، سالنی بزرگ رو به رویت است که از دو سو تا انتها پرده های ترمه آویزان شده . فقط کمی کنجکاوی لازم است تا پرده را کنار بزنی . آنگاه می توانی تجربه کنی شبی را که کاروان ها و مسافران با اسب و شتر در میان این جاده و کاروانسرا تجربه کرده اند .
کاروانسرای زین الدین به شماره ثبتی 926 و مورخ 28/5/51 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید . این کاروانسرا در سال 2006 دیپلم افتخار یونسکو به دلیل « احیا و ساماندهی با بهره گیری از مصالح سنتی » دریافت کرد .
اخیراً این بنای تاریخی بازسازی و به محل مناسبی برای اسکان و پذیرایی گردشگران تبدیل شده است .
iranirsa.mihanblog.com ، ebtekarnews.com
0 نظرات:
ارسال یک نظر