عکس»قلعه حسن آباد در استان کردستان

صداقت وجود را می توان از سنگ های یک حصار ، قلعه یا یک خانه پرسید چون آنان نشانه ای از ماندگاری یک ملت هستند .
در لابه لای توفان ناملایمات مدرن ، بهر رسیدن به یکی از نشانه های تاریخی در کردستان کافی است که از شهر سنندج حدود ۵ کیلومتر به طرف جنوب غربی شهر حرکت کرده و به روستایی به نام حسن آباد می رسیم تا از آن مکان ، آثار باقی مانده از یک قلعه را روی تپه ای به ارتفاع ۲ هزار و ۴۰۰ متر به تماشا بنشینیم ، آثاری که از سال ۷۴۶ ه .ق تا ۱۰۵۴ ه .ق ۱۲ ، نفر از حاکمان اردلان بر آن قلعه حکمرانی کرده اند ، تا این که در سال ۱۰۴۵ ه .ق سلیمان خان اردلان ، قلعه را متروک اعلام کرده و به جای آن شهر سنندج را بنا کرد و مرکز فرمانروایی اردلان ها را به این شهر انتقال داد . از حاکمان نامداری که در قلعه حسن آباد حکومت کرده اند ، می توان هلوخان و احمدخان و بنیانگذار حکومت اردلان ، امیرحسن خان را نام برد . طرح و نوع ساخت قلعه به گونه ای است که نشان دهنده ساخت آن در زمان قبل از حکومت امیرحسن خان است . تنها راه ورودی به قلعه در قسمت جنوب تپه قرار دارد و دیگر قسمت های تپه به صورت صعب العبور بوده و دسترسی به قلعه اصولاً غیرممکن است . برای محافظت بیشتر از ساکنان قلعه حسن آباد ، منازل مسکونی و تجهیزات نظامی حصاری قطور و بلند دور تا دور شهر را احاطه کرده بود . حصار مذکور برای حفاظت و دفاع از خطرات تهاجم دشمن ساخته شده بود .
علاوه بر این دیوار بلند قلعه حسن آباد از لحاظ تجهیزات دفاعی ، دارای ۳ برج نگهبانی بوده که هر کدام به اندازه ۴۰۰ متر از حصار اصلی قلعه فاصله داشته است تا چند سال پیش ، ۲ عدد از این برج های محافظتی قلعه پایدار بود تا این که ساکنان روستای مذکور برای استفاده از سنگ های به کار رفته در ساخت برج ها ، آنها را خراب کرده اند . ( این در حالی است که قلعه حسن آباد به شماره ۱۱۷۵۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است ) .
قلعه حسن آباد حدود ۱۹۱۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد ، اما با این ویژگی وجود آب انبار بالای قلعه نشان از تفکر عمیق ساکنان قلعه می دهد که چگونه آب مورد نیاز خود را تأمین می کرده اند . در این مورد با توجه به آثار باقیمانده مشخص می شود که از ۲ مکان متفاوت آب مورد نیاز ساکنان قلعه را تأمین می کردند .
نخستین فضا چشمه ای است که حدود ۱۰۰ متر از دیوار قلعه پایین تر بوده ، ولی آن هم به وسیله حصاری دیگر حدود ۵ متر ارتفاع و ۲ متر عرض ، محصور بوده و به داخل حصار متصل شده و این مورد برای جلوگیری از مسموم کردن آب از سوی دشمنان احتمالی بوده است ، اما چشمه دوم ، در فاصله ای حدود ۵ کیلومتر از تپه قرار دارد و از کوهی به نام خره سفید سرچشمه می گیرد ، هرچند به طور ظاهر آن منبع مذکور در ارتفاع پایین تر از قلعه حسن آباد قرار گرفته ، با این وصف آب را به وسیله لوله های سفالی به قطر ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر بعد از طی کردن چندین فراز و نشیب به داخل قلعه هدایت کرده اند .
چشمه اول در زبان محلی به هانه رومیان مشهور بوده که براساس افسانه های تأیید نشده مکانی بوده که در زمان سکونت داشتن رومیان در این منطقه محلی برای تفریح و سرگرمی بوده است . (در حال حاضر آب این چشمه را با لوله های پلاستیکی به داخل کارخانه آدامس سازی هدایت کرده اند . )
از دیگر مکان های تعجب انگیز در روی قلعه حسن آباد ، غاری وجود دارد که در زبان محلی به « کونه با » مشهور بوده و بنا بر روایت های گذشته از آن به عنوان سیاهچال برای زندانی کردن مخالفان به کار می رفته و در حال حاضر به علت عدم رسیدگی در معرض نابودی قرار گرفته است .
میدان نیز یکی از مکان های موجود در اطراف قلعه است که حدود ۱۵ هکتار مساحت دارد و زمانی برای گردهمایی و در برخی موارد برای جنگ کاربرد داشته .
نعل بندی نیز از دیگر مکان های اطراف قلعه است که در مورد کاربرد آن اطلاعات مناسبی در دست نیست ولی در حال حاضر برای کشت و زرع کاربرد دارد و نیز قسمتی از آن یک قبرستان قدیمی بوده که در حال حاضر برای کشت گندم مورد استفاده قرار می گیرد .

همچنین می توان به آب انبار ‏موجود در راس تپه به عنوان یک ویژگی خاص این قلعه اشاره کرد.
از پایین ترین قسمت دیواره تا بالای کوه به صورت طبقاتی سکو هایی ‏برای احداث ساختمان ساکنان قلعه در لایه بیرونی تپه ایجاد شده و همچنین قلعه دارای برج و بارو و ‏حصار سنگی است که نوع مصالح آن از جنس سنگ لاشه محل و ملات گل است .‏
قلعه حسن آباد به شماره 11758 در تاریخ 24 اسفند ماه 1383 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

magiran.com
irna.ir