ما و ماهان و خطه ی کرمان
سعدی و لولیان شیرازی
آرامگاه یا آستانه شاه نعمت الله ولی در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در شهر ماهان واقع شده است . شاه نعمت الله ولی که نام وی نور الدین بوده در حلب زاده شده و دوران کودکی و نوجوانی را در کرمان گذرانده است . شاه نعمت الله علاوه بر مقام والایش در عرفان ، در شعر و ادب هم پایگاهی برجسته داشته و دیوانی از قصیده و غزل و مثنوی و رباعی دارد . مرگ این عارف بزرگ در سال 834 هجری قمری اتفاق افتاده و مزار وی در شهر ماهان یکی از باصفا ترین بقعه های ایران به حساب می آید ؛ و طی قرن ها همواره مورد توجه و ارادت صوفیه و عرفا و شاعران بوده و هست .
سخن من نمکین است و برت می آرم .
می برم زیره به کرمان ؛ به نمکسار نمک
دراویش نعمت اللهی که پیروان این عارف شهیر هستند در خانقاه این بقعه معتکف بوده اند و به انجام مراسم می پرداخته اند . بنای اصلی آستانه ماهان متعلق به نیمه اول قرن نهم هجری قمری ( 840 هجری قمری ) است که بعدا ساختمان هایی به بنای اولیه اضافه شده است . این الحاقات بیشتر متعلق به دوران شاه عباس اول صفوی و محمد شاه و ناصر الدین شاه قاجار می باشد ؛ که به عرفا و بزرگان شیعه ابراز ارادت می کرده اند .
قدیمی ترین قسمت آستانه ، گنبدی است که بر مزار شاه قرار دارد ، این گنبد در سال 840 هجری قمری به هزینه و دستور احمد شاه بهمنی دکنی که از ارادتمندان شاه نعمت الله بود ، ساخته شده است .این بنا ۳۲۰۰۰ متر مربع مساحت داشته است . آستانه شاهکاری است از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغسازی بسیار فرح انگیز و صفایی عارفانه .
بارگاه شاه نعمت الله از ورودی شمالی شامل صحن اتابکی ، صحن وکیل الملکی ، رواق شاه عباسی ، چله خانه ، صحن میر داماد ( حسینیه ) و سردر محمد شاهی می باشد .
گنبد زیرین مزار شاه نعمت ، دارای کاربندی بسیار زیباست و گنبد روئین با کاشی کاری فیروزه ای مزین شده و بر گریو گنبد عبارت " یا مقلب القلوب و الابصار و سبحان الله و الحمدالله و لااله الا الله و الله اکبر " با خط بنایی از کاشی به چشم می خورد . سه طرف مرقد را رواق وکیل الملکی احاطه نموده و در طرف جنوب گنبد رواق شاه عباسی قرار دارد . در های زیبای مقبره ساخته " علیشاه نجار " می باشد . بر بدنه شمالی سردر ورودی به حرم ، داخل رواق شاه عباسی ، سنگ زیبایی مزین به نام دوازده امام (ع) نصب است که شخصی به نام قطب الدین ، نذر شاه نموده است . در زاویه جنوب شرقی حرم ، دری خاتم کاری است که به چله خانه باز می شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است .
چله خانه احتمالا قبل از عصر صفویه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ نموده اند . تزئینات داخل آن بنا به تنوع رنگ ها مربوط به دوران بعد از تیموریان است . چله خان نیز مانند گنبد از قدیمی ترین آثار ساختمانی مجموعه است . در شرقی ، رواق شرقی ، به صحن دلگشایی باز می شود که سی و دو متر عرض و چهل و چهار متر ارتفاع دارد . بانی این صحن ، محمد اسماعیل خان وکیل الملک می باشد .
از ملحقات آستانه کاروانسرایی است از دوره قاجاریه که کنار ضلع غربی آستانه قرار گرفته است . این کاروانسرا که ورودی آن در جهت شمال واقع شده از شاه نشین و صحن و حجره هائی در اطراف تشکیل می شده است . این کاروانسرا به مرور به صورت نیمه مخروبه درآمده و عملا استفاده ای از آن نمی شد تا اینکه برنامه تعمیرات و احیای کامل کاروانسرا انجام گردید . قبر " امیر نظام گروسی " در جنوب ایوان وکیل الملکی قرار دارد .
در این آستانه موزه ای نیز ایجاد شده است که در آن اشیای نفیسی به خصوص اشیایی مربوط به عرفا و متصوفه مانند کشکول و تبرزین و شمعدان و ... وجود دارد . در این موزه دو صفحه از قرآنی باقی مانده که به خط کوفی است و سبک نگارش آن ، تاریخ کتاب را مطمئنا از هشتصد سال پیشتر می برد ..
ورودی امروزی آن از سمت شرق می باشد که به صحن اتابکی و از آنجا به صحن وکیل الملکی که به رواق های دوره قاجاریه و گنبدخانه و رواق شاه عباسی و صحن حسینیه دسترسی دارد منتهی می گردد . آخرین صحن این بنا بیگلربیگی است که به خانه متولی باشی ختم می گردد . این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا گذارده است .
بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده . معماران آن استاد « کمال الدین حسین » و بانی آن بکتاش خان ( رواق و صحن میرداماد ) ، « استاد رضاً و بانی آن » عبدالحمید میرزاً ( صحن حسینیه ) می باشد .
صحن وکیل الملکی و رواق ها به دستور وکیل الملک اول و دوم در سال های ۱۲۸۵ ه.ق. بنا گردیده است .
0 نظرات:
ارسال یک نظر