دریاچه نمک حوض سلطان یا دریاچه شاهی ، فروافتادگی نامتقارنی با 330 کیلومترمربع وسعت ، در 40 کیلومتری شمال شهرستان قم و در شمال باختری دریاچه نمک و 85 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران قم قرار دارد . این دریاچه که به دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی هم معروف است به مساحت تقریبی 240 کیلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است و رشته کوه های البرز در شمال آن قرار دارد وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است . در مواقع بارندگی و ذوب برف های ارتفاعات اطراف چون بر میزان آب ورودی افزوده می شود ، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام وسعت آن کاهش می یابد . بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است .
در موقع پر آبی سطح دریاچه گسترش می یابد و آب آن اراضی پست و شوره زار باتلاقی پیرامون را می پوشاند و دریاچه بزرگی به طول 18 و عرض 16 کیلومتر تشکیل می دهد که به نام دریاچه حوض سلطان یا کویر نمک مشهور است . رود های متعددی به ین دریاچه وارد می شوند که عموما از اراضی شوره زار و نمکی اطراف عبور می کنند .
حوض سلطان در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد .
راه های ورود به منطقه : در 35 کیلومتری مسیر قم - تهران جاده خاکی وجود دارد که به دریاچه می رسد . درون دریاچه نیز جاده خاک ریزی هست که برای جلوگیری از فرو رفتن خودرو ها در باتلاق و بهره برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می گیرد .
این دریاچه شامل دو چاله جدا از هم یکی به نام « حوض سلطان » و دیگری به نام « حوض مره » است که با آبراهه باریکی به هم وصل می شوند .
حوضه باختری ( حوض سلطان ) داری بلندی 806 متر از سطح دریا است که به طور معمول از روان آب های سطحی تغذیه می شود .
حوضه خاوری ( حوض مره ) ، افزون بر روان آب ها ، از رود هایی مانند رودشور و قره چی نیز بهره می گیرد .
مطالعات مستوفی ( 1350 ) نشان می دهد که آب ابتدا وارد حوض مره شده و پس از پر شدن آن ، از مسیل دو حوض گذشته وارد حوض سلطان می شود و هنگامی که آب در حوض سلطان چند متر بالاتر آمد ، به طرف حوض مره بازمی گردد و سرریز این دو حوض ، به دریاچه نمک تخلیه می شود . مشاهدات صحرایی کرینسلی ( 1970 ) ، نشان می دهد که از مرکز دریاچه به خارج دو پهنه جداگانه قابل شناسایی است .
یکی مرکز دریاچه که حدود 24 درصد از مساحت آن را زیر پوشش دارد و با پوسته نمکی پوشیده شده است .
دوم ، زون مرطوب که 76 درصد بقیه را تشکیل می دهد که به زون گیاهان ریشه بلند به پهنای 20 متر می رسد . پوسته نمکی با 5 سانتیمتر ضخامت ، شامل نوار های هم مرکز سفید و خاکستری است و در زیر آن سیلت های رسی و خاکستری رنگ مرطوب قرار دارد . این زون ( پوسته نمکی ) به طور فصلی با آب پوشیده می شود ، ولی مناطق مرکزی آن ممکن است در تمام سال ، آبدار باشد .
مطالعات انجام شده در زون مرطوب نشان داده که میزان رس موجود در نمونه ها ، 35 تا 45 درصد است که 10 تا 90 درصد کانی ها ، کائولینیت است . در پشته های شن و ماسه ای زون گیاهان با ریشه بلند ، چند خط داغ آب وجود دارد که به سمت سراشیبی تا ارتفاع 826 متر ادامه دارد . اختلاف ارتفاع بین پست ترین و بلندترین خط داغ آب 20 متر است . پیشروی وسیع مخروط افکنه ها در پهنای زون مرطوب و روی پوسته نمکی نشانگر آن است که روان آب سطحی بیش از گذشته است و تغییر آب و هوایی به سوی دوره مرطوب تر از گذشته ، پیش می رود .
مطالعات معتمد و همکاران ( 1356 ) نشان داده است که رسوبات حوض سلطان بیشتر از نوع گچ و نمک ، مارن و رس است . بررسی های لرزه نگاری و حفاری نیز نشان داده که نمک تا عمق 46 متر وجود دارد . این نمک ، به صورت 5 لایه جدا از هم با ضخامت کل تا 20 متر است که با رس های قهوه ای تا خاکستری از یکدیگر جدا می شوند .
irandeserts.com
0 نظرات:
ارسال یک نظر