دروازه قرآن یکی از دروازه های به جای مانده از دوره های قدیم در شیراز است که امروزه به عنوان یکی از آثار تاریخی این شهر به حساب می آید .
این دروازه در ابتدا در زمان عضد الدوله دیلمی ساخته شد و قرآنی در آن جای داده شد تا مسافران با گذر از زیر آن متبرک شوند . در دوره زندیه کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و اتاقی به بالای آن افزود و دو جلد قرآن بزرگ نفیس ، به خط سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری ، در اتاقک بالای آن جای داد . این قرآن ها ، که به « قرآن هفده من » معروف اند ، اکنون از دروازه قرآن به موزه پارس انتقال یافته اند . دروازه قرآن در دوره قاجاریه به علت وقوع چندین زلزله دچار صدمات زیادی شد که محمد زکی خان نوری آن را تعمیر نمود . در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی دو قرآن خطی موجود در آن به موزه پارس انتقال یافت که همچنان در این موزه نگهداری می شوند . این بنا در گذشته طاق قرآن نیز نامیده شده است . روز های اول هر ماه مردم از شهر خارج شده و از زیر این طاق عبور می کرده اند . دروازه قرآن در سال ۱۳۲۸ با همت بازرگانی بنام حسین ایگار دوباره مورد مرمت قرار گرفت .
دروازه قرآن در شمال شرقی شهر شیراز در تنگ الله اکبر میان کوه چهل مقام و کوه بابا کوهی قرار دارد و در واقع در خروجی شیراز به سمت شهر مرودشت واقع شده است .
دروازه قرآن یکی از نماد های ، تأثیر قرآن بر زندگی مردم ایران و از بنا های ارزشمند اسلامی در کشور ما به شمار می آید .دروازه قرآن ، بنایی است اسلامی ایرانی که با معماری خاص خود در ورودی تعدادی از شهر های ایران خود نمایی می کرده و می کند . از اینکه در طول تاریخ چه تعداد دروازه قرآن و در چه شهر هایی بنا شده است ، اطلاع دقیقی در دسترس نیست ؛ امّا گزارش های تاریخی و نیز بنا های باقی مانده ، حکایت از اهمیت این گونه بنا ها در فرهنگ دینی مردم ایران دارد .
در میان دروازه قرآن هایی که در ایران وجود داشته و دارد ، دروازه قرآن شیراز ، هم از نظر قدمت و هم از دیدگاه شهرت عمومی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
امّا دروازه قرآن ، معمولاً به شکل بنا هایی طاقی شکل هستند که جایگاه ویژه ای در بالای این طاق ها برای قرار دادن یک یا چند جلد قرآن کریم در نظر گرفته می شود و هدف از بنای این گونه ساختمان ها ، عمل به آموزه هایی است که سفارش به پناه جویی از قرآن کریم کرده و مردم را به امنیت یابی از طریق قرآن تشویق و ترغیب نموده است .
درباره بنای اصلی دروازه قرآن شیراز گفته‌اند : در زمان حکومت شیعی آل بویه ، هنگامی که عضدالدّوله دیلمی در فارس حکومت می کرد .در حدود سال 328 (هـ .ق) به دستور او بنای دروازه شیراز نهاده شد تا قرآنی را بر بالای دروازه گذاشته تا مردم ، هنگام ورود و خروج از زیر قرآن رد شوند و مسافران به برکت عبور از زیر آن به سلامت ،مسافرت خود را به پایان برند .این دروازه ، شامل یک طاق مرتفع از نوع طاق کجاوه ای در وسط طاق با ارتفاع کم در طرفین بوده است .
به مرور زمان طاق شکسته و تخریب شد تا اینکه در زمان حکومت کریم خان زند ( 1172 ـ 1193هـ .ق) مجدداً این دروازه را بازسازی نموده و در قسمت فوقانی اتاقکی ساختند و دو جلد قرآن نفیس به خط ثلث در آن جای دادند .
در زمان قاجاریه که چند زلزله شیراز را تکان داد ، این دروازه آسیب‌هایی دید ، امّا به وسیله محمد زکی خان نوری مورد بازسازی و مرمّت قرار گرفت .این بنا تا سال 1315 شمسی بر پا بود تا اینکه در طرح توسعه راه شمالی شیراز این بنا را که بر سر راه بود ،
از دروازه توصیف شده ، تصویر هایی در دست است که در بالای آن اتاقی با پنجره مشبّک وجود دارد . در سال 1327 شمسی یکی از بازرگانان مشهور شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتماد التجار ، آستین همّت بال زده و دروازه جدید را با فاصله کمی از دروازه کهن بر پا داشت .
دروازه جدید در اندازه بزرگ تر ، شامل دهانه قوس تیزه دار و دو ورودی کوچک بر روی جرز های دو طرف و اطاق مستطیل شکلی بر فراز آن برای گذاشتن قرآن بر پا گردید .
در این بنا ، آیاتی از قرآن را به خط ثلث و نسخ دور تا دور در دروازه قرآن نقش کرده اند ؛ در پیشانی شمالی این طاق آیه : « انّ هذا القران یهدی للتی هی اقوم » . ( سوره اسراء ، آیه 9 ) و بر پیشانی جنوبی و سمت شهر شیراز آیه : « قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ علی … » . ( سوره اسراء ، آیه 88 ) و در گوشه غربی طاق آیه : « انّا نحن نزّلنا الذّکر » و ادامه آیه در گوشه شرقی : « و انّا له لحافظون » ( سوره حجر ، آیه 9) نوشته شده است .
قرآن های دروازه شیراز و نویسندگان آن ه
قرآن هایی که در دروازه قرآن قدیمی شیراز وجود داشت ، از شهرت ویژه ای برخوردار بود و مورد اعتقاد عجیب مردم . این قرآن به « قرآن هفده من » شهرت داشته است و ظاهراً قرآن های بزرگی بود که به دید ظاهر بسیار سنگین می آمده ، لذا در گفتگوی مردم به این نام مشهور شده است .
هدایت در کتابش می نویسد : « بالای این دروازه قرآنی است که معروف است ، هفده من وزن دارد یک نفر که قرآن مزبور را دیده است می گوید : حدود سه چهار من بیشتر وزن آن نیست » .
درباره نویسندگان این قرآن های نفیس خطی نیز اعتقاد هایی وجود دارد . عده ای آن را به امام حسین ( ع ) نسبت داده و آن را به خط ایشان می دانند و عده ای دیگر آن را به خط امام زین العابدین ؛ ولیغالباً آن را به خط سلطان ابراهیم فرزند شاهرخ گورکانی یاد کرده اند که در دو جلد و به خط ثلث نگاشته شده است .
مردم شیراز به رد شدن از زیر قرآن این دروازه ، اعتقادی خاص داشتند ، طی یک رسم قدیمی ، مردم شیراز روز اول هر ماه قمری به کنار این دروازه می آمدند و از زیر این قرآن رد می شدند و بدین ترتیب خود را تا آخر ماه در پناه کتاب آسمانی در مقابل بلا ها بیمه می کردند » .
در فرهنگ مردم ایران به ویژه اهالی شیراز ،گویه ها و مثل هایی نشأت گرفته از قرآن و دروازه قرآن وجود دارد که به یک نمونه از آن اشاره می کنیم .
گاه در گفتگو های روزمره می شنویم : « مگر قرآن هفده من را تمام کرده ای » .از گفتن این جمله اراده می کنند که : مگر کار فوق العاده ای انجام داده ای که این قدر ادّعا و افاده می کنی .مگر چنین قرآنی نوشته و تمام کرده ای که افاده زیادی داری .
دروازه قرآن شیراز یکی از 6 دروازه باقیمانده این شهر و یکی از آثار دیدنی شیراز به شمار می رود .
دروازه قرآن از زمان آل‌بویه در همین مکان فعلی بارها ویران و تجدید بنا شده است .
دروازه قرآن کنونی را نیکوکاری به نام حسین ایگار ساخته و به مردم شیراز هدیه کرده است .
دروازه قرآن شیراز در کنار تفرجگاه گهواره دید و مقبره خواجوی کرمانی از شاعران مشهور کشورمان قرار دارد و گردشگران بسیاری با عکس گرفتن در کنار این اثر تاریخی خاطرات شیرینی را با خود به همراه می برند .
0 نظرات:
ارسال یک نظر