کانون ایرانیان: عکس» حمام وکیل در استان فارس
کانون ایرانیان

۱۳۸۹ دی ۲۸, سه‌شنبه

عکس» حمام وکیل در استان فارس

http://kanooneiranian.blogspot.com/
http://kanooneiranian.blogspot.com/
حمام وکیل در دوره زندیه توسط کریم خان زند ساخته شد . این حمام در مرکز شهر شیراز و نزدیک دیگر بناهای دوره زندیه هم چون بازار وکیل و مسجد وکیل قراردارد . از قسمت‌های جالب توجه این حمام قسمتی بنام شاه نشین است که مخصوص استفاده شاه بوده‌است .

این بنا در غرب مسجد وکیل ساخته شده‌ است . این حمام بزرگ از پیشرفته ترین اصول معماری زمان خود برخوردار بوده‌ است . برای مثال ، ورودی حمام کوچک است و با شیبی ملایم به هشتی ورودی که پایین تر از سطح زمین قرار دارد می ‌رسد . ورودی به رختکن ، زاویه دار ساخته شده و همه این ملاحظات برای این بوده ‌است که از ورود سرما به داخل و از خروج گرما به خارج از حمام جلوگیری شود .

سربینه حمام یک هشت ضلعی منظم است که هشت ستون یک پارچه سنگی در وسط سقفی گنبدی قرار گرفته ‌اند . گرم خانه با سنگ فرش پوشیده شده‌ است اما جالب توجه این که در زیر این سنگ فرش دالان ‌های کم عرض و باریکی ساخته شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان می ‌یافته ‌است تا کف حمام زودتر گرم شود . در جنوب گرم خانه ، خزینه قرار دارد که دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب داشته ‌است . در دو طرف محوطه گرم خانه دو شاه نشین و در دو طرف خزینه دو حاکم نشین ساخته شده‌ است . در وسط هر حاکم نشین نیز حوضی از سنگ مرمر دیده می ‌شود .

در زیر گنبد نقوش آهک بری زیبایی است که داستان‌ های آنها از مذهب ، سنت ، علائق و رویا های مردم این دیار سرچشمه می ‌گیرد .
از بنا های دوران کریم خان زند ( 1172 - 1193 ) در شیراز است که به دستور وی در محله میدان شاه ، جنب مسجد وکیل ( خیابان طالقانی ) ساخته شد .

این حمام که به عنوان حمام عمومی شهر شناخته می شد ، دارای چهار قسمت مرتبط با یکدیگر است . مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است . این هشتی دارای سقفی با گچ کاری برجسته است . پس از آن سر بینه حمام به شکل هشت ضلعی منظم و وسیعی دیده می شود که بیشترین تزیینات را داراست . آهکبری های سقف و دیوار های این قسمت مربوط به دوران کریم خانی بوده که بیشتر به شکل طرح های گلدانی است اما در زمان قاجاریه ، آثار زندیه کلنگی شده و قاجاریان بر روی آن آهکبری هایی به شکل داستان های اساطیری ( داستان شیرین و فرهاد ، پیرزن و سلطان سنجر ، بیژن و منیژه و معراج حضرت رسول ) انجام داده اند ، در حال حاضر نیز به جهت تنوع بیشتر طرح های قاجاری ، یکی دو طرح زندی مرمت شده و در بقیه قسمت ها طرح های قاجاری حفظ شده اند . هورنور یا جامخانه هایی که در سقف تعبیه شده اند ، روشنایی این بخش را تأمین می کنند .

در اطراف این سربینه ، سکو هایی برای تعویض لباس ساخته شده و چهار حوض سنگی نیز جهت استحمام در آن وجود دارد .

ستون های این حمام از جنس سنگ گندمک گوگرد دار و سخت است . این ستون ها یک پارچه هستند و بر روی آنها به فرم هندسی ، مقرنس گچی کم عمق دیده می شود ولی مقرنس آن برجسته است .

در وسط محوطه سر بینه حوض کثیر الاضلاعی از سنگ ساخته شده و در یک سمت آن راهرویی است که به هشتی دوم منتهی می شود . در کف حمام چندین رج آجر آب خروده کار شده و بین آنها ساروج ریخته اند تا فشار آب را تحمل کند .

در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد . بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد . در برزخ یا هشتی دوم که به گرم خانه می رود ، قسمتی وجود داشته ( در سمت راست ورودی هشتی دوم ) که دیواری ضخیم ، قطور و توپر بوده و در بالای آن ( در پشت بام ) حوض آبی بوده که آب حمام از آغاز تأمین می شده ، پس از تبدیل سر بینه به زورخانه ، این دیوار برداشته شده و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت . هم اینک این در مسدود و به دیوار تبدیل شده است .

پس از عبور از هشتی دوم به گرمخانه حمام وارد می شویم که دارای سه خزینه آب گرم ، آب سرد و آب ولرم است . در زیر این خزینه ها کانال هایی به نام گربه رو جهت گرم کردن حمام وجود دارد .

آب رسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی ( گاو چاه ) صورت می گرفت . در زیر خزینه اصلی ( آب گرم ) تون حمام قرار دارد . در کف حمام نیز گربه روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش ها منتهی می شود . این گربه روها علاوه بر آن که گرمای اضافی را به کف حمام منتقل می کند ، دوده های ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت می کند .

در زمان پهلوی برخی از قسمت های حمام به نمره خصوصی تبدیل شد . چنان که از دو شاه نشین قرینه با دو حوض سنگی موجود در فضای حمام ، شاه نشین سمت راست به نمره خصوصی تبدیل شد . هم اینک حوض سنگی آن از بین رفته است . دو شاه نشین اختصاصی دیگر پس از این دو شاه نشین وجود دارد که شاه نشین سمت راست در طرفین خزینه ها ، به نمره خصوصی تبدیل شده بود .

حمام وکیل که به علت تغییر وضع حمام های عمومی از صورت قبلی خارج شده بود ، در سال 1351 توسط اداره باستان شناسی مورد مرمت قرار گرفت .

این بنا با شماره 917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .

Wikipedia.org

2 نظرات:

ارسال یک نظر