واقع در جنوب غربی کاخ آپادانا در تخت جمشید . سنگ های این کاخ چنان صیقلی و براق بوده است که فرد می توانسته تصویر خود را در آن ببیند به همین دلیل به کاخ تچر کاخ آینه هم گفته می شده است . در کتیبه هائی که در داخل کاخ وجود دارد از این کاخ به نام تچر یاد شده است .
کاخ کوچک داریوش . از کاخ های دوره هخامنشیان در تخت جمشید . در رساله « شرح اجمالی آثار تخت جمشید » آمده : بقایای کاخ کوچک داریوش در کتیبه های میخی بنام تچر خوانده شده ، بواسطه شفافی مخصوص بعضی سنگ های آن به تالار آئینه معروف گردیده است . روی صخره طبیعی کوهستانی سکوئی که در حدود دو متر و نیم از کف زمین آپادانا بلند تر است از تخته سنگ های جسیم و منظم ترتیب داده برفراز آن کاخ کوچک داریوش را ساخته اند . نمای اصلی و مدخل بزرگ این کاخ رو به جنوب بوده ، پشت آن به آپادانا است . و پلکان و مدخل فرعی دیگری از طرف مغرب یعنی از جانب جلگه دارد .
کاخ مزبور مشتمل بر ایوانی بزرگ در سمت جنوب است که همان مدخل بنا باشد و تالاری در عقب ایوان و اطاق های کوچک و بزرگ در جوانب تالار و ایوان واقع می باشد . بوسیله پلکان هائی که در دو گوشه ایوان کاخ قرار دارد به ایوان می رسند . این ایوان دارای دو ردیف ، هر ردیف چهار ستون با پایه های مربع سنگی بوده است . دو پایه سنگی بلند در جانبین ایوان استوار بوده که یکی از آنها در محل خود پایدار و دیگری از کمر شکسته و به حیاط مقابل کاخ افتاده است . کتیبه میخی به زبان های فارسی قدیم و بابلی و عیلامی بر بالای این دو پایه نقر گردیده ، از احداث کاخ به فرمان داریوش و تکمیل آن به امر خشایارشا حکایت می نماید .
در هر یک از دو طرف ایوان یک طاقچه سنگی و یک آستانه سنگی دیده می شود . بر بالا و طرفین طاقچه های سنگی و همچنین بر بالای تمام پنجره های سنگی کاخ مزبور یک سطر کتیبه میخی به زبان های فارسی قدیم و بابلی و عیلامی نقر گشته که در آنها اشاره به ساختمان این آثار سنگی در خانه داریوش شده است . بر دو آستانه سنگی طرفین ایوان مانند نظائر آنها در کاخ های دیگر نقش برجسته دو سرباز نیزه دار شاهی را حجاری کرده اند که نفر جلو سپر بلندی هم دارد . این آستانه ها به اطاق های جنب ایوان که مقر سربازان نگهبان کاخ بوده مربوط می گشته است . ایوان و تالار کاخ بوسیله یک درگاه بزرگ و چهار پنجره سنگی با یکدیگر مربوط می شده است . روی بدنه های این درگاه نقش برجسته شاهنشاه دیده می شود که از کاخ بیرون می رود و دو نفر خادم پشت سر او روانند : یکی از ایشان چتر بر بالای سر شهریار گرفته و دیگری حوله و اسباب دفع حشرات در دست دارد .
نام تچر در کتیبه های میخی بالای همین درگاه ذکر گشته از احداث آن بفرمان داریوش صحبت می دارد . برای توضیح کلمه تچر ، عین نظر پروفسور هرتسفلد که در رساله اطلال شهر پارسه نوشته شده و آقای مجتبی مینوی ترجمه نموده اند در اینجا نقل می گردد : این کلمه « تجر » یا « طرز » در زبان فرس جدید که اصلاً به معنی « قصر زمستانی » است ، فی الحقیقه در میان تمامی ابنیه صفه تنها این بنا ست که رو به جنوب است و این کیفیت در چنین آب و هوائی خیلی پر معنی است » .
روی لباس شاه در این درگاهی یک طرف نام داریوش بوده که حک شده و از میان رفته است و طرف دیگر گوشه ای از حروف که نام خشایارشا را در بردارد پدیدار است و این قسمت می رساند که درست هنگام احداث نقوش همین درگاه داریوش فوت نموده خشایارشا جانشین وی گردیده است و تصویری که در بالا و روبرو و بنام داریوش معرفی گشته نام خشایارشا را بدان داده اند و چنین نکته ای در محل های دیگر تخت جمشید وجود ندارد .
داخل تالار به موازات ایوان سه ردیف هر ردیف شامل چهار ستون قرار داشته که مانند ستون های ایوان اثری از ته ستون چهارگوش یا بدنه مدور آنها بر جا نمانده است . در شمال تالار و جوانب شرقی و غربی آن اطاق های تابعه کاخ قرار داشته بر بدنه درگاه های شمالی تصویر شاهنشاه در حالی که وارد تالار می شود و یکی از خادمین پشت سر وی حوله و اسباب دفع پشه و مگس به دست گرفته است ملاحظه می گردد .
خادم دیگر دست ها را رویهم به حال احترام گذارده و این همان است که هنگام خروج شاه از کاخ تچر شاهی را بالای سر شاهنشاه می گیرد . روی نقوش شاه در این دو آستانه سوراخ هائی است که محل نصب گردن بند و دست بند زر و گوهر های کلاه بوده و بدین قرار تصویر شاهنشاه بهمان تزییناتی که همراه داشته جواهرنشان می شده است . محل نقش محاسن شهریار که از سنگ نفیس یکپارچه بوده نیز نمودار می باشد .
با دقت بیشتر بر پائین لباس داریوش نقوش ردیف شیر های کوچکی هم ملاحظه می گردد که حاکی از نقاشی و رنگ آمیزی روی نقوش برجسته بوده و این نقوش حاشیه زرین روی لباس داریوش را می نمایانده است .
بر بدنه آستانه های سنگی دیگر کاخ تچر پیکار شاه با شیر و گاو و حیوان افسانه ای و همچنین خادمین با چراغ و عطردان و حوله و ظرف آب نموده شده مانند سایر ابنیه و کاخ های تخت جمشید از روی نقشه برجسته هر محل چگونگی استفاده از آن مکان معلوم می گردد . در درگاه های کوچک اطاق های شرقی و غربی نقش برجسته شاه در حالی که خنجر به دست راست گرفته با دست چپ شیری را خفه می کند دیده می شود و این نقش منحصراً در تچر مشاهده می گردد .
پلکان غربی این کاخ دارای نقوش برجسته چندی از ملل تابعه در حال عرضه هدایای خود بوده کتیبه میخی آن بنام اردشیر سوم می باشدو به همین جهت دانشمند فقید پروفسور هرتسفلد و عموم باستان شناسان دیگر اظهار عقیده کرده اند که این پلکان را اردشیر سوم به تچر الحاق نموده مدخل جدیدی بر کاخ مزبور افزوده است ولی آقای جواد زاکاتالی ضمن تحقیقات بسیار دقیقی که برای نقشه برداری و تهیه نمونه کوچک این آثار می نمودند مخصوصاً در تچر اطلاعات تازه و فراوانی به دست آورده اند که حکایت از تفسیر وضع اطاق های شمالی آن بعد از داریوش می نماید و ضمناً معلوم داشته اند که پلکان و مدخل غربی تچر از ابتدای ساختمان این کاخ پیش بینی گردیده منتها به انجام نرسیده بود و چون در زمان اردشیر سوم پایان یافته کتیبه آن بنام این شهریار نقر گشته است و شاید نقشه پله مورد نظر هم با آنچه در زمان اردشیر سوم ساخته اند اختلاف داشته است .
در پایان توضیحات مربوط به تالار آئینه ذکر این قسمت را هم لازم می داند که بر اثر خوبی و استحکام سنگ های این بنا در ادوار قدیم یادگار و نوشته های فراوان بر آن مرقوم داشته اند که بسیاری از آنها اهمیت تاریخی دارد و ذکر تمام این نوشته ها به تنهائی خود موضوع رساله جداگانه ای تواند بود که با توجه بتاریخ هر کدام توضیحات کافی درباره اشخاص و وقایع مذکور در آنها داده شود . عجاله برای نمونه دو متن ذیل را نقل می نماید :
1 - بر بدنه شرقی درگاه سنگی بین ایوان و تالار سمت ایوان ، این کتیبه در 8 سطر کوتاه بخط کوفی نقر گردیده است :
بسم اللّه حضرها لامیر الجلیل عضدالدوله فناخسروبن الحسن سنه اربع و اربعین و ثلثمائه فی منصرفه مظفراً من فتح اصفهان و اسره ابن ماکان و کسره جیش خراسان و احضر من قراء ما فی هذه الاثار من الکتابه .
دو کتیبه دیگر هم بخط کوفی نزدیک کتیبه فوق موجود است یکی به همین تاریخ و به نام عضدالدوله که نام علی بن السری الکاتب الکرخی خواننده کتیبه های تخت جمشید در محضر عضدالدوله را در بر دارد و دیگری به نام ابو نصربن عضد الدوله که با قشون عظیم خود در تاریخ 392 ه . ق . به تخت جمشید آمده است .
2 - بر بدنه داخلی اولین پنجره بین ایوان و تالار تچر از طرف مشرق کتیبه زیر بخط نسخ در 6 سطر نقر گشته است :
حضر شاهانشاه المعظم ملک الملوک محیی دین و غیاث عباد اللّه و قیم خلیفه اللّه ابوکالنجاربن سلطان الدوله معز امیرالمومنین اطال اللّه بقاه هذا المکان روز بهمن ماه آبان سنه ثمان و ثلثین و اربع مائه متوجها بالطالع الاسعد الی کرمان و کان حضره فی سنه ثمان عشره و اربع مائه و هی سنه الفتح بفاروق . فاروق نام آبادی بزرگی در سه فرسخی تخت جمشید نزدیک جاده اصفهان می باشد ، در سال تاریخ فوق عیناً همانطور که در اصل کتیبه ذکر شده نقل گردیده است . پوشیده نماند که کتیبه بالا برای تاریخ خط نسخ نیز واجد اهمیت مخصوص می باشد .
مهمترین نوشته های دیگر شامل دو کتیبه به زبان پهلوی که در زمان شاپور دوم ( 309 - 379 م . ) نگاشته شده و کتیبه های عربی و فارسی متعلق بسلاطین و امرا و بزرگان و رهگذران دیگر در قرون مختلف هجری خصوصاً قرن هفتم تا یازدهم بوده عموماً از عبور و توقف این اشخاص در تخت جمشید حکایت می نماید و مشتمل بر اشعار و عبارات مختلفی حاکی از تاثیر اطلال آنجا در ایشان می باشد و آخرین آنها که قابل ذکر است دو کتیبه به نام فرهاد میرزا و پسران اوست که مورخ بسال 1294 و 1295 بوده ، از خاکبرداری مفصل در آثار معظم تخت جمشید حکایت می کند .
کاخ تچر از سمت جنوب دارای حیاط وسیعی است که ایوان بزرگ کاخ نیز مشرف به این حیاط می باشد . دیوار سنگی پائین این ایوان دارای نقوش برجسته سربازان و پیکار شیر و گاو بوده کتیبه ای به نام خشایارشا در سه لوحه فارسی قدیم و بابلی و عیلامی بر آن نقر گردیده است .
طرف مشرق حیاط مزبور پلکان دو طرفه قرار دارد که از آن به حیاط کاخ کوچک خشایارشاه ( هدش ) بالا می روند و کتیبه آن هم به نام همین شهریار می باشد . در جانب جنوب حیاط تچر نیز مانند ضلع شمالی آن نقوش برجسته سربازان و پیکار شیر و گاو و سه لوحه کتیبه میخی دیده می شود . منتهی کتیبه های ضلع جنوبی هر سه لوحه به زبان فارسی قدیم و به نام اردشیر سوم است .
علاوه بر نقوش برجسته مزبور قطعات دیگر نقوش که ملل تابعه را در حال عرضه هدایای خود نشان می دهد در منتهی الیه این دیوار و بطور پراکنده نزدیک دیوار و داخل حیاط دیده می شود ... ( از شرح اجمالی آثار تخت جمشید صص 20 – 26 ) و نیز رجوع به گزارش های باستان شناسی ج 3 صص 65 - 66 شود .
Tachar .blogsky .com
mibosearch .com
aftab .ir
0 نظرات:
ارسال یک نظر