عکس» روستای تاریخی صخره ای میمند در استان کرمان

تاریخ میمند
روستای میمند کرمان بی شک یکی از باستانی ترین سکونتگاه های بشر در جهان است که از دوازده هزار سال پیش تا کنون همچنان پا برجاست و به حیات خود ادامه می دهد . به عقیده محققین هسته های اولیه روستای میمند متعلق به زمانی است که ایرانیان مهر پرست بوده اند و آنها را مقدس می شمرده اند . آنها تاریکی غارها را برای عبادت برگزیده و مرده های خود را درون دخمه های کنده شده در کوه قرار می دادند . و بدین ترتیب در میمند تعدادی عبادتگاه و مقبره بنا گردیده . مهرپرستان به پایداری ، استقامت و زوال ناپذیری کوه ها معتقد بودند و بر اساس همین اعتقاد خانه های خود را نیز در دل کوه می کندند . عده ای از محققین نیز معتقدند که مهر پرستان از غار هایی که با دست در دل کوه می کنده اند فقط برای عبادت و دفن مردگان استفاده می کردند و بعد از مدتی بنا به اضطرار ناشی از آب و هوا سکونت گزیده اند . آئین مهر پرستی قبل از ظهور زرتشت در ایران رواج و تا مدت ها از ظهور وی نیز ادامه داشته است . بر اساس دانسته های جدید تاریخ ظهور زرتشت 6000 سال قبل از میلاد مسیح و لذا قدمت میمند حداقل 6000 سال پیش از میلاد مسیح می باشد . نقوش 10 هزار ساله و سفال های 6000 ساله از جمله مستندات مکشوفه ای هستند که تاریخ میمند را گواهی می دهند . میمند به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده و بیشترین تغییر آن مربوط به چند ماه اخیر است . مجموعه ای از آثار بسیار قدیمی همچون خانه های صخره ای پراکنده معبد ، قلعه و برج های مختلف ( مربوط به هزاران سال پیش ) وجود دارد که میمند را از یک روستا به یک مجموعه با تمدن خاص تبدیل می کند . این تمدن در ابتداء بر گرفته از آئین مهر پرستی و بعد از آن آئین زرتشت بوده است . پس از ظهور و ورود اسلام به ایران ، مردم میمند که به آئین زرتشتی معتقد بودند به اسلام و مذهب شیعه گرویدند و در طول تاریخ رشادتهای زیادی برای پاسداری از دین مقدس اسلام از خود نشان دادند .

طبیعت و خصوصیات طبیعی
آب و هوای میمند کرمان از نوع معتدل کوهستانی و دارای زمستان های سرد و تابستانی معتدل است . روستای میمند در مرز مشترک دشت و کوهستان قرار دارد . این دشت در فاصله شهربابک و میمند قرار دارد و در گذشته پوشیده از درختان پسته و بادام وحشی بوده است و د رحال حاضر محدود به دشت های اطراف روستای میمند می شوند کمی نزدیک تر به روستای میمند درختان توت و شاه توت به وفور یافت می شوند و دشت میمند همچنین مملو از جانوران بیابانی ، همچون مار ، سوسمار ، جوجه تیغی ، لاک پشت و ... است به علاوه در کوهستان های میمند نیز حیوانات وحشی مختلفی هم چون آهو و پلنگ ، گرگ ، روباه ، گورخر ، بزکوهی ، و پرندگان شکاری یافت می شوند چندین رودخانه فصلی و تعدادی قنات و چند چشمه در میمند و اطراف آن وجود دارد که موجب رونق کشاورزی در این منطقه شده است . کشاورزی در میمند همچون سایر آثار طبیعی جلوه ویژ ه ای به این روستا می دهد . در فصل بهار میمند زیباترین چهره را به خود می گیرد . طراوت ، شادابی و سرسبزی دشت میمند و آب و هوای مطلوب آن انبوهی از جمعیت شهرها و روستاهای اطراف را به سمت خود می کشد و مردم اوقات فراغت خود را در این روستا و در کنار چشمه ها ، قنات ها و رودخانه های میمند می گذرانند .

مردم و فرهنگ
جمعیت روستای میمند کرمان از سال 1355 تا کنون از حدود 500 نفر به حدود 1200 نفر رسیده است که در تابستان ها به دلیل کوچ اهالی به زندگی ایلیاتی 50 نفر می شود . اقتصاد مردم میمند بر سه محور کشاورزی ، دامداری و قالیبافی قرار گرفته است که در این میان قالیبافی نقش بسیار مهم تری دارد . به گونه ای که در حال حاضر قالی میمند از بهترین قالی های کرمان است و شهرت جهانی دارد علیرغم ورود تکنولوژی به زندگی روستائیان ، مردمان میمند از همان ابزارهای سنتی برای بر آوردن نیازهای خود استفاده می کنند و کمتر به ابزارهای مدرن روی آورده اند . اهالی روستا مسلمان و شیعه اثنی عشری هستند و مسجد و حسینیه میمند علاوه بر مرکزی مذهبی ، مرکز تبادل نظر اهالی می باشد مردم میمند سه مرحله مختلف زندگی دارند ، آنها زمستان را در خانه های سنگی خود می گذرانند تا از سرما و یخبندان در امان باشند و در این فصل زن ها به امر بافتن قالی و مردها به نگهداری دام ها می پردازند از ابتدای فصل بهار به نقاط خوش آب و هوا و سرسبز کوچ می کنند و در آنجا به زندگی ییلاقی می پردازند . عمده فعالیت مردان و زنان در این مرحله پرورش دام و استحصال محصولات لبنی می باشد بعد از این مرحله آنها به باغداری درختان مختلفی همچون پسته وحشی ، بادام وحشی ، بادام ، گردو و زیره و ... می پردازند لازم به ذکر است که محصولاتی همچون گردو و بادام میمند دارای شهرت فراوانی هستند . گویش مردم میمند نیز در منطقه منحصر به فرد است ، چندان تشابهی با سایر گویش های رایج در منطقه ندارد و به اعتقاد محققین این گویش در طول تاریخ تغییرات کمی داشته است . می توان گفت میمند یکی از بهترین مراجع تحقیق در خصوص فرهنگ ایرانیان قدیم می باشد .


خانه های صخره ای
در سطح شیب دار و در طبقات مختلف ( 2 تا 5 طبقه ) بریدگی هایی به صورت شکاف های افقی ایجاد شده است . طول این بریدگی هایی که به آنجا کیچه گفته می شود به 6 الی 9 متر می رسد تا د ر انتها به ارتفاع مورد نظر برای کندن خانه می رسد انتهای کیچه به فضائی ایوان مانندی به نام دالان می رسد که مهمترین عنصر محل است به لحاظ اینکه اغلب امور روزمره خانواده در آن صورت می گیرد در اطراف هر کدام از این دالان ها بین یک تا پنج خانه صخره ای وجود دارد این منازل مسکونی در پنج طبقه و به شکل پلکانی و یک در میان روی هم قرار دارند . به نحوی که هیچکدام از آنها با یکدیگر برخوردی ندارند . فاصله کیچه ها در طبقه زیرین بیشتر از فاصله آنها در طبقات بالایی است . در حدود 400 کیچه کوچک و بزرگ در میمند وجود دارد . فضای داخلی خانه ها گاهی شکل مربع مستطیل یا مدور دارد و از ورودی کوتاهی که ارتفاع آن به 75 تا 76 سانتیمتر می رسد نور می گیرند . درهای ورودی چوبی و به داخل دیوار ایوان روزنه ای ایجاد کرده اند که از طریق آن و بوسیله ابزاری به نام کلیدون ( کلید دان ) در قفل یا باز می شود شکل ورودی اتاق ها در روستای میمند منطبق با مدل بدن انسان است . به طوری که عرض ورودی در قسمت پائین یعنی 65 الی 80 سانتی متر می رسد پایین ورودی منازل از سطح کیچه حدود 15 تا 20 سانتی متر برجستگی دارد که این برجستگی مانع ورود آب و خاک به داخل منازل می شود . بر بدنه شیبدار تپه های غربی و شرقی مسیر های متعدد پیاده به صورت خطوط نسبتا " کمرنگ مشاهده می شوند اما این مسیرها نمی توانند چندان دائمی باشند . زیرا با قطعات سنگ هایی که از بالا دست حرکت می کنند و یا بوسیله اهالی مرتبا " در حال تغییر هستند در لابلای حفره های مسکونی بی هیچ نظمی چرخش می کنند . می توان ادعا نمود که در روستای صخره ای میمند بر خلاف همه سکونتگاه های شناخته شده شهری و روستائی کوچه ها یا معبری وجود ندارد کوچه در فرهنگ میمند صرفا " به مسیرهای افقی که در دل شیبدار تپه ها به عمق رفته و در انتها به منازل غار مانند مسکونی می رسد اطلاق می شود .

معانی واژه میمند و اصطلاح آن
میمند در لغت و اصطلاح به تعابیر مردمانش و آنچه صاحبنظران در پیرامون آن نقل می‌ کنند تعابیر متفاوتی دارد: عده ‌ای معتقدند اصطلاح و لغت میمند ، از دو واژه ( می‌ ) و ( مند ) است که ( می ) به معنای شراب و ( مند ) به معنای مست و مستی می ‌باشد . اما تعبیر فلسفی این اصطلاح آن است که چون این روستا در قبل از اسلام حفر شده ، مردان این نواحی ( می ) می ‌نوشیده‌ اند و مست می ‌شده ‌اند و این حفره‌ ها را در اثر مستی می ‌کنده ‌اند . عده ای دیگر عقیده دارند واژه میمند مأخذ از میمنت و مبارکی بوده ‌است . عده ‌ای نیز بر این باورند که مردمان این نواحی از میمند فارس مهاجرت کرده ‌اند و چون در این ناحیه اقامت گزیده ‌اند ، آن را میمند نام نهاده ‌اند و باور های دیگر ... .

حمام میمند
حمام میمند که مثل خانه های آن در دل سنگ کنده شده یکی از عجایب این خانه ها است که بصورت حمام های سنتی دارای خزانه بوده و طبق روایات مردمان آنجا که به خاطر دارند و شواهد موجود مسائل و نکات بهداشتی در آن رعایت می ‌شده ‌است . ساختمان این حمام بدین طریق است که : کوچه ای آن را به داخل دالانی وصل می ‌کند یعنی اول مانند دیگر حفره های آن کوچه کنده شده و این کوچه در انتها به دالانی ختم می ‌شود پس از دالان یعنی در وسط آن دری است که به رختکن حمام متصل می ‌شود این رختکن دارای حوضی در وسط و سه سکو در اطراف می ‌باشد . که درب دیگری آن را به صحن حمام وصل می ‌کند در پایین صحن خزانه ای کنده شده که در سنگ است و منفذی هلالی شکل آن را به صحن وصل می ‌کند که برای برداشتن آب بوده در وسط خزانه گودالی است که جای قرار دادن دیگی برای گرم کردن آب بوده و در پایین و پشت این چاله دالانی است که درب آن به خارج حمام باز می ‌شده که آتش خانه و محل برافروختن آتش در زیر حمام قرار داشته . برای گرم کردن حمام منفذی بوده که دود در آن می پیچیده و آن را گرم می ‌کرده که پس از گرم شدن گرفته می ‌شده ‌است . و اما در طرف راست خزانه حوضی بوده که محل شستن پا و آب کشیدن آن بوده است و در طرف چپ حمام بریدگی کوچکی برای نظافت و دارو کشیدن بوده است . طریقه حمام کردن به این ترتیب انجام می‌ گرفته ‌است که حمامی در جلو خزانه می ایستاده و بدن مراجعه کنندگان را به‌ وسیله ظرفی با ریختن آب خیس می کرده که پس از چرک کردن و ریختن آب دوباره و تمیز شدن بدن . فرد می ‌توانسته برای غسل کردن داخل خزانه برود و پس از انجام غسل از سمت راست یعنی اطاقی که حوض در آن بوده خارج می ‌شده و پای خود را آب می کشیده‌ است . از نکات عجیب در این حمام آن است که سوراخی در بالای صحن و رختکن می ‌باشد که سنگی مرمر بر روی آن گذاشته اند که این سنگ به طرز عجیبی نور را در حمام منعکس می ‌کند و در واقع منبع نور حمام می ‌باشد . علاوه بر این دیگر منابع روشنایی حمام عبارت‌ اند از : روغن گیاهی بنام ( کن تون ) یا کنده خشک پوسیدهای که کمتر دود می ‌کند . ریشه گیاهی بنام ( جلا ) که نوعی خار بوده و از آن کتیرا به عمل می آورند و چراغ موشی ، که اکنون این حمام برقکشی شده ‌است .

مدرسه
مدرسه قدیم روستا ، به همان شیوه و طرح واحد های مسکونی ساخته شده است ، با این تفاوت که عرض و عمق کیچه و مسیر ورود آن بیشتر از واحدهای مسکونی است . به طور کلی هر چه از ابتدای کیچه به عمق آن می رویم ابعاد کلاس‌ ها گسترده تر می ‌شود و این ، به دلیل افزایش ضخامت بوده است . طول کیچه مدرسه که در کوه کنده شده حدود ۱۸ متر می ‌باشد و عرض آن از ابتدا تا انتها بین ۱۵ الی ۶ متر متغیر است . در مجموع این مدرسه دارای ۵ فضا که از آنها به عنوان کلاس و دفتر استفاده می ‌شده ‌است . دو عدد از این فضا ها در امتداد کیچه و سه تای آن‌ ها در سه طرف ایوانی به ارتفاع سه مترکه در انتهای کیچه کنده شده قرار دارد که ابعاد آن ۵/۵ ×۵/۵ و دارای دو ورودی می ‌باشد . حجاران میمندی این کلاس را در انتهای کیچه ساخته اند . زیرا ضخامت سقف به مرور که به عمق می ‌رویم بیشتر می ‌شود . در جلوه کیچه مدرسه ، حیاط بزرگی قرار دارد که به سنگ خشکه چین محصور شده ‌است . و درون آن درختی بنام ( تایی ) وجود دارد .

مسجد
مسجد میمند مولود تغییراتی است که در یک یا چند واحد مسکونی داده شده است . این مسجد در حدود ۱۲۰ متر مربع وسعت دارد و شکل آن مدور و نامنظم است بعد از عبور از راهرویی به پهنای ۵/۱ متر به صحن مسجد می رسیم . سقف مسجد بر روی سه ستون سنگی به ارتفاع دو متر بنا شده است . محراب مسجد در سنگ کنده شده و ارتفاع آن در حدود ۱ متر می ‌باشد . حجاران میمندی که آثار و نشانه های تیشه آنها بر در و دیوار ها و سقف مسجد هنوز به خوبی نمایان است . در مسجد طاقچه ها ، محراب و منبر سنگی ایجاد کرده اند . علاوه بر این در طرفین ورودی مسجد در بدنه دیوار طاقچه هایی مخصوص قرار دادن کفش ایجاد کرده اند . کف مسجد فاقد سنگفرش و یا هر پوشش ساختمانی بوده و با قالی های دستباف میمندی ، کف سنگی آن فرش شده . این مسجد هیچ گونه منفذی برای نورگیری ندارد و نور آن از طریق در ورودی مسجد تامین می ‌شود بنای این مسجد با توجه به اسناد موجود به سال ۱۲۴۰ هجری قمری بر می ‌گردد .

حسینیه
حسینیه میمند ، در وسط روستا قرار دارد و دارای سه ایوانچه با طاق گهوارهای است که در انتهای آنها ورودی های حسینیه قرار دارند بنای حسینیه از تجمع چند منزل مسکونی صخر های ایجاد شده و تمامی اجزای آن از سنگ تراشیده شده اند فضاهای داخلی حسینیه دارای پلانی نامنظم بوده و ۲۰۰ متر مربع مساحت دارد که چهار ستون قطور مستطیل شکل ایستایی آن را حفظ می ‌کنند در گذشته یک منبر سنگی چسبیده به زمین و متکی به اولین ستون کنار ورودی حسینیه وجود داشته است که اخیرا آنرا تراشیده اند و به جای آن منبر چوبی قرار داده اند . ارتفاع سقف حسینیه در بعضی از نقاط آن ۸۰/۱ و در نقاط دیگر ، ۳۰/۲ متر می‌ باشد . حسینیه میمند همچون سایر بناهای صخرهای فاقد هر گونه تزیین و اندودی می‌ باشد و در آن کتیبه ای که اشارهای به تاریخ حسینیه کرده باشد وجود ندارد این در حالی است که بنای حسینیه مدام در حال تغییر بوده و در دوره های مختلف فضاهایی به آن اضافه شده است تا مساحت داخلی آن جوابگوی ساکنین باشد . خدمات رفاهی و گردشگری مهمانسرا : در محیطی به قدمت تاریخ به شیوه کاملاً سنتی و برگرفته از طبیعت و معماری تاریخی روستا برای اقامت گردشگران داخلی و خارجی مهیا می ‌باشد . رستوران سنتی ( سفره سرای سنتی ) : مبلمان به شیوه کاملاً سنتی و برگرفته از طبیعت و معماری تاریخی روستا ساخته شده و میز های رستوران از سنگ و پایه چوبی دارد و با غذاهای بومی و سنتی از میهمانان پذیرایی می ‌شود . در مبحث گردشگری نیز شرکت خصوصی آریان ایساتیس ، برگزار کننده تور های کوهنوردی و .... در میمند می ‌باشد .

آنچه مورد اهمیت است و بی ‌شک بر نحوه شناخت میمندی اثر گذارده این است که مسکن از روی هم گذاردن سنگ و آجر و غیره پدید نمی‌ آید ، یعنی در فضای باز ساخته نمی‌ شود ، بلکه با از میان برداشتن انبوهی از خاک شکل می ‌گیرد و انسان نیاز به خشت و آجر و ملات ندارد ، بلکه باید توده‌ ای را بردارد تا پناهگاه مهیا شود . به همین دلیل برای اتاق ، طاقچه در اندازه‌ های مختلف کنده شده ‌است که جای رختخواب ، ظروف ، صندوق ، چراغ و غیرو کنده شده ‌است . به همین دلیل کنار دیوار های خانه گنجه گذارده نمی ‌شود ، بلکه با کندن دیوار ، حفره یا طاقچه ‌ای بوجود می ‌آید که اشیاء و لوازم در آن ‌ها گذاشته شده و یا در آن‌ ها آویزان می ‌گردند . کل یک خانه که ممکن است شامل یک یا چند اتاق و اصطبل باشد یک کیچه‌ است . نام هر واحد کیچه (kiche) است . اندازه این اتاق‌ ها که البته از نظر هندسی منظم نیستند ، متفاوت است و یک اتاق ۳*۴ به بلندی ۹۰/۱ تا ۱۰/۲ متر معمولی است و بزرگترین کیچه از ۹۰ متر مربع تجاوز نمی ‌کند . کف پوش ها اکثراً نمد ، مخشیف ، گلیم یا قالیچه به اندازه ‌های متفاوت در سایز های ۱۵۰*۱ و ۴۰/۱*۸۰/۱ متر موجود است . تعداد کیچه‌ ها در خود روستا ۴۰۶ عدد و تعداد اطاق ‌ها ۲۵۶۰ عدد می باشد . ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آنها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می ‌شود . روستای ۳ هزار ساله میمند تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و می ‌توان تعامل انسان و طبیعت در هزار دوم میلادی را بخوبی در آن دید . این روستا هفتمین منظر فرهنگی طبیعی و تاریخی جهان بود که جایزه مرکوری را دریافت کرد . جایزه ملینا مرکوری جایزه ‌ای است که از سوی دولت یونان و با همکاری مجامع فرهنگی بین المللی مانند یونسکو و ایکوموس ( شواری حفاظت از بناها و محوطه‌ های تاریخی ) به آثاری اهدا می ‌شود که دارای شرایط و ضوابط فرهنگی ، طبیعی و تاریخی منحصر به فرد باشد . روستای میمند در مهر ماه ۱۳۸۵ به عنوان روستای نمونه ملی گردشگری معرفی گردید . .

روستای میمند که در 38 کیلومتری شهرستان شهربابک در استان کرمان قراردارد ، در مهر ماه 138۵ به عنوان روستای نمونه ملی گردشگری معرفی شد و تنها روستای تاریخی جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد .

keacheh.blogfa.com
meymand.com