عکس » شهر لالجین در استان همدان

لالِجین ( يا لاله‌ جين ) یکی از شهر های شهرستان بهار در استان همدان ایران است که بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۴٬۶۸۹ نفر جمعیت داشته ‌است . این شهر به عنوان مرکز تولید سفال و سرامیک خاورمیانه شناخته شده است . ۸۰ درصد از جمعیت شهر لالجین به پیشه سفالگری و سرامیک ‌کاری اشتغال دارند .

لالجین به عنوان مرکز تولید سفال و سرامیک خاورمیانه شناخته شده‌ است .

لالجین
شهر لالجین در شمال همدان واقع است و به طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۵۸ دقیقه قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۷۳۱ متر است . این شهر که مرکز بخش لالجین است ، از همدان بیست کیلومتر و از بهار نه کیلومتر فاصله دارد .

بخش لالجین با وسعت ۵۰۸ کیلومتر مربع و جمعیت ۴۴٬۵۶۸ نفر در شرق شهرستان بهار واقع شده ، از جنوب به شهرستان همدان و از شمال به کبودر آهنگ محدود می‌ شود و شامل دو دهستان مهاجران و سفالگران است . شهرستان بهار با وسعت ۱۳۲۹ کیلومتر مربع در نیمه شمالی استان واقع شده‌ است . این شهرستان دارای سه شهر به نام های بهار ، لالجین و صالح ‌آباد بوده ، دارای هفتاد و دو آبادی ، دو بخش و پنج دهستان است .

لالجین دارای نه مسجد است (در سال های اخیر در جنب یکی از این مساجد به نام مسجد حاج عبد اللّه ، مسجد جامع ساخته شده ‌است ) . همچنین خاک این دیار مرقد ( حدود ) صد شهید جنگ ایران و عراق را در آغوش دارد . همه مردم این شهر بر مذهب تشیعند .

قوميت و زبان
ساکنین لالجین از ترک های اوغوز بوده ، از ایل قایی به شمار می ‌روند . اهالی اين شهر همچون مردم شهرها و روستاهای مجاور ( و اکثر نواحی شمال و شمال غربی همدان ) به لهجه ‌ای خاص از زبان ترکی آذربایجانی سخن می ‌گویند که نسبتاًً با گویش مردم آذربایجان متفاوت بوده ، از نظر لحن تکلم به ترکی قشقایی های استان فارس و شاهسون های ساوه و قم نزدیک است . طبق اسناد به دست آمده از حفاری های چهار راه مرکزی این شهر ( همچون سنگ قبر های متعلق به قرن پنجم هجری كه اكنون در موزه تپه هكمتانه همدان در معرض ديد عموم است ) و نیز اشارات دکتر فاروق سومر باستان‌شناس شهیر ترک، لالجینی‌ ها بازماندگان ترک های سلجوقیند که با ورود به این منطقه با ترک های ساکن این شهر آمیخته ‌اند .

جمعیت
مکتبخانه ‌ای در لالجین ( حدوداً سال 1345 )
لالجین حدوداً پانزده‌ هزار نفر جمعیت دارد . در اولین سرشماری نفوس و مسکن ، جمعیت این شهر در سال 1355 شمسی ، 5468 نفر بوده است . این تعداد در سال 1345: 7043 نفر ، سال 1355: 7893نفر ، سال 1365 :12261 نفر ، سال 1375 : 13936، و سال 1385: 14724 بوده است .

لالجین از سال ۱۳۲۹ شاهد سیر صعودی جمعیت و تعداد خانوار بوده‌ است . میزان رشد جمعیت این شهر بین دو مقطع سرشماری ۵۵-۶۵ برابر 5/۴ درصد بوده است . مقایسه میزان رشد جمعیت شهر در این دهه با سایر دوره ها نشان می ‌دهد که لالجین در این دهه (65-55) بالاترین میزان رشد جمعیت را داشته است . تغییرات میزان رشد جمعیت طی دو دهه گذشته ، سیر نزولی داشته است .

وجه تسمیه لالجین
نام لالجین احتمالاً از دو بخش لاله و جین شکل یافته ‌است . جین پسوند مکان است که در ساخت نام شهرها و روستا های دیگر استان همدان نیز به کار رفته است ؛ همانند وفرجین ، گنده‌ جین ، دیوجین ، توی ‌جین و فارسجین .( همچنان که پسوند گان و جان نیز در ساخت اسم نواحی‌ ای همچون گلپایگان ، شادگان ، آذربایجان و زنجان به کار رفته ‌است ) . در این صورت می‌ توان لاله‌ جین را به معنای آبادی لاله دانست . همچنین بعید نیست كه كلمه لالجین ، محرّف لاجین یا لاچین باشد كه در زبان تركی ، نام پرنده ای شكاری است . به هر حال ، تركیباتی همچون لعل چین ، لاله ‌چین یا لاله چینی نباید درست باشد .

برخی از اهالی شهر می ‌گویند كه به هنگام ورود مغولان به همدان گذر لشكریان چنگیزخان به لالجین افتاد . آنان گروهی از مردان این شهر را به چین فرستادند تا از هنرمندان چین ، سفالگری بیاموزند . این سفركردگان نیز پس از آموختن هنر سفالگری به لالجین برگشتند و به كار پرداختند . از آن پس این روستا لاله ‌چین نام گرفت . این روایت به نظر افسانه ‌ای بیش نیست : چون هنر سفالگری در ایران ، سابقه چند هزار ساله دارد ؛ لذا طی مسافت دور و دراز ایران تا چین لزومی نداشته است ؛ وانگهی اعزام شدگان به چین می بایست نحوه ساخت چینی‌ را بیاموزند و نهایتاً باید پرسید چرا باید مغولان چنین لطفی در حق بومیان این ناحیه می كردند ؟ لالجین در محاورات مردم استان همدان اغلب به صورت لَلین یا لالون (Lalon) تلفظ می‌ شود .

« نزهه القلوب » قدیمی ترین متنی که نام لالجین در آن مذکور است
شبیه ‌خوانی در لالجین ( حدوداً سال 1348 )

همدان، ولایتش پنج ناحیت دارد . اول فریوار در حوالی شهر است تا دو فرسنگی ( در سمت اسدآباد ) هفتاد و پنج پاره دیه ‌است و شهرستانه و لالجین و فخرآباد و قاسم‌ آباد و کوشک باغ و … از حساب - فریوار است . ( فریوار یا فراوار به روایت ابن ‌فقیه ‌همدانی در مختصر البلدان در سال ۲۸۴ه‍.ق یکی از دوازده رُستاق روستا ، بخش ، دهستان - همدان بوده ‌است . راوندی نیز در حوادث سال ۵۹۲ ه‍.ق از فراور همدان یاد کرده ‌است . ) - چنانکه از نوشته حمداللّه‌ مستوفی تاریخ ‌نویس و جغرافی‌ دان معروف ایرانی در کتاب برمی ‌آید ، لالجین در سده هشتم هجری از جمله دهستان های بزرگ همدان بوده است ؛ چنانکه از میان هفتاد و پنج ده از بخش فریوار ، نویسنده کتاب نزهه القلوب نام لالجین و چهار ده دیگر را به عنوان قریه‌ های بزرگ بخش فریوار ذکر کرده ‌است . - برخی محققان ، جنوب غربی شهر را جایگاه پیشین لالجین می ‌دانند ؛ اما چنانکه سالخوردگان شهر به یاد دارند ، در محل مذکور که به تپه میسیُوا معروف است ، خرابه‌ هایی به جا مانده بوده و گویا ویرانه‌ های دهی به نام موسی‌ آباد بوده ‌است که در گویش محلی ، میسیُوا (Misyowa) تلفظ می ‌شود . مردم بر اساس آنچه از پدران خود شنیده‌ اند ، جایگاه پیشین لالجین را حدوداً شمال و شمال ‌غربی محل کنونی شهر می ‌دانند . در خانه ‌ها و زمین های این بخش از شهر هنوز هم با کندن زمین می ‌توان تنور ، چاه پر شده ، خشت و سفال شکسته یافت .

مالکیت لالجین
چهار دانگ از لالجین به غلامعلی خزایی ( معروف به سالار ) ، خانِ لالجین تعلق داشته و دو دانگ دیگر از آنِ نصرت ‌الملک علی ‌خان پسر رستم‌ خان ‌قراگُزلو بوده ‌است . نصرت‌الملک این دو دانگ را مهریه همسرش زبیده قرار داد و زبیده‌ خاتون ( دختر فتحعلی شاه قاجار که به نوشته مؤلف تاریخ مفصل همدان متخلص به جهان قاجار و ادیبه شاعره عارفه عابده بود و تا سال ۱۳۰۴ هجری‌ قمری زنده بوده ‌است ) یک سوم قریه لالجین را بابت مهریه و صداق شرعی مالک بوده که همسرش نصرت ‌الملک علی ‌خان ‌بن ‌رستم ‌خان‌ قراگُزلو پدر حسام ‌الملک حسین ‌خان ‌قراگُزلو قرار داده بود .

امروزه دو دانگ املاک و زمین های زراعی واقع در هر نقطه از شهر ( بنا بر ادعای اداره اوقاف ) موقوفه به شمار می‌ رود و این امر موجب مشکلات متعدد برای اهالی لالجین بوده ‌است . گر چه مسئولین اداره اوقاف تاکنون مستندات و مدارکی معتبر مبنی بر موقوفه بودن املاک لالجین ( که مورد تأیید مراجع قانونی باشد ) به اهالی لالجین ارائه نکرده‌ اند . از این رو در اجرای امور خویش با مشکل مواجهند .

پیشینه
می ‌گویند لالجین دو بار ویران شده‌ است : نخست در تاخت ‌و تاز مغولان و دیگر در یورش افغان ها . مسلماً این دیار همانند دیگر شهر ها و روستاهای همدان بیشتر از دو بار هدف چپاول و ویرانی بوده ‌است . بنا بر نوشته راوندی

خوارزمشاه در سال ۵۹۰ ه‍.ق به دارالملک همدان رسید و عراقیان را که در همدان استقرار یافته بودند ، خوار و خاکسار داشت ... و آثار آبادانی نگذاشت و لشکر از دهات خاک برگرفتند و در میان دیزج و قاسم ‌آباد کوشک ها بنا کردند .

در جلد دوم مروج‌ الذهب نیز از کشتار و ویرانی مرداویج بن زیار یاد شده است . یورش افغان ها به سرکردگی محمود افغان از رؤسای طایفه غلجایی که در اواخر حکومت صفویه به شهرهای بزرگ و کوچک ایران همچون اصفهان ، قزوین و کاشان تاخته ، به کشتار و چپاول مردم پرداختند ، از موارد دیگر ویرانگرتر بوده است ؛ چون هنوز کلمات اوغان ( افغان ) و اُزبک در ذهن سالخوردگان تداعی ترس را به همراه دارد .

قحطی سال 1288 ( هجری-قمری ) و شورش مردم این شهر در سال 1331 علیه خان ( غلامعلی خزایی ) از وقایع مهم این شهر محسوب می ‌شود .

آب و هوا
در این ناحیه بجز ایستگاه باران سنجی هیچ ایستگاه مستقل وجود ندارد و با توجه به اینکه ناحیه مذکور بین دو ایستگاه هواشناسی سینوپتیک فرودگاه همدان در جنوب و پایگاه نوژه در شمال غربی واقع شده که در فاصله ‌ای اندک از بخش واقعند و از نظر ارتفاع با بخش لالجین اختلاف ندارند ، آب و هوای آن با استفاده از داده‌ های این دو ایستگاه در خصوص عناصر اقلیمی بررسی می ‌شود :

دما : محاسبه میانگین ماهانه و سالانه دمای هوا در دو ایستگاه برگزیده منطقه همدان به درجه سانتی‌گراد برای دوره بیست ساله (۱۳۶۲-۱۳۴۳) دیماه با متوسط دمای ۵- درجه سانتی‌گراد ، سردترین و تیرماه با متوسط دمای ۲۴ درجه سانتی ‌گراد ، گرم ‌ترین ماه های سال به شمار می ‌روند . میانگین دمای سالانه در هر دو ایستگاه رقمِ تقریباً یکسان ۵/۱۰ را نشان می ‌دهد . میانگین سالانه حداکثر و حداقل دما به ترتیب ۱۹ و ۵/۲ درجه سانتی ‌گراد در دو ایستگاه است . حداکثر و حداقل مطلق دما در دو ایستگاه به ترتیب ۴۰ و ۵/۳۴- درجه سانتی ‌گراد به ثبت رسیده ‌است . تعداد ایام یخبندان در دو ایستگاه۳/۱۳۶ روز (۵/۴ ماه) گزارش شده‌ است . ماه های یخبندان از آذر تا فروردین ادامه دارد .

منابع آب
گر چه رود های متعدد در دشت سیمینه رود جاری است و موجب توسعه کشاورزی این دشت شده ‌است ، بخش لالجین از نظر آب های سطحی فقیر است . لالجین در دشتی نسبتاً هموار و بین دو رودخانه فصلی یکّه‌ چای در سمت جنوبی شهر و قوری ‌چای در شمال آن واقع است . رودخانه فصلی یکه‌ چای که از کوه های خلیل کرد و بهادربیگ نشأت می ‌گیرد ، معمولاً در اواخر زمستان و اوایل بهاری جاری است و در تابستان کاملاً خشک است . چون بستر این رودخانه بسیار پایین ‌تر از سطح دشت لالجین است ، چنانکه باید ، نمی ‌توان از آن در کشاورزی استفاده کرد . در برخی از نقاط ، سد های سیمانی و خاکی سطح آب رودخانه را بالا آورده ‌اند و کشاورزان با جدا کردن نهر ها از آب آن در آبیاری زمین های خود بهره می‌ برند . پیش از این مسیر رودخانه به نظر جنگلی از درختان صنوبر ، تبریزی ، بید و سپیدار بود ؛ اما در سال های اخیر بسیاری از درختزار ها در مجاورت رودخانه و نقاط دیگر منطقه از بین رفته و عمدتاً به کشتزار ( به‌ خصوص مزارع سیب زمینی ) تبدیل شده ‌اند .

کشاورزی
به طور کلی استان همدان از جمله مناطق بااهمیت و مستعد کشاورزی در کشور به شمار می ‌رود و اراضی آن در سطوح وسیع زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی است . کشاورزی اصلی در منطقه به گندم و جو اختصاص دارد و زراعت های عمده دیگر عبارتند از سیب زمینی ، صیفی جات ، علوفه ( شبدر و یونجه ) ، جالیز و سیر . باغات انگور بخشی وسیع از این ناحیه را فرا گرفته ‌است . همچنین قلمستان‌ های بید و تبریزی در حاشیه رودخانه یکه چای و دشت ها به چشم می‌ خورد . علاوه بر موارد مذکور درختان چنار ، سنجد ، نارون ، زبان ‌گنجشک ، افرا ، اقاقیا و انواع گل سرخ‌ های صحرایی در مناطق مختلف وجود دارد . نزولات جوی بر اساس طبقه ‌بندی اقلیمی دومارتن و آمبرژه ، آب و هوای بخش لالجین به ترتیب نیمه خشک و نیمه خشک سرد است . آب و هوای این منطقه در تابستان ، معتدل و خشک و در زمستان نسبتاً سرد و مرطوب است . دوره یخبندان طولانی است ( بیش از چهار ماه ) و از آذر آغاز شده ، تا فروردین ادامه دارد . ۳/۱۳۶ روز متوسط ایام یخبندان نشان دهنده برودت شدید هوا در زمستان است . در تابستان نیز به علت شدت تابش آفتاب شرایط آب و هوایی گرم و خشک فراهم می‌ شود . بارندگی های منطقه همدان عمدتاً ناشی از توده‌ های هوایی مدیترانه ‌است که از غرب کشور وارد می ‌شود . پس از آن می‌ توان جریانات واصله از سوی شمال غرب را که از دریای سیاه و مناطق شمالی اروپا نشأت می‌گیرد، نام برد . موقعیت منطقه و ارتفاع زیاد آن سبب می ‌شود که توده‌ های هوایی مرطوب و باران زا که به ویژه از غرب وارد کشور می‌ شوند ، قسمت اعظم رطوبت خود را در منطقه مورد مطالعه نازل کنند . بارندگی در سال های مختلف بین ۱۸۰ میلیمتر تا ۵۰۰ میلیمتر در سال متغیر است .