شهر کنونی همدان در گذشته های دور ، اکباتان کهن و مرکز فرمانروایی ماد ها و پایتخت تابستانی هخامنشیان بوده است . از آثار تاریخی آن دوره ، تنها بقایایی اندک بر جای مانده که « شیر اکباتان » بکی از مهمترین آنها ست . « سنگ شیر » یا « شیر سنگی » در جنوب شهر در کنار جاده قدیم همدان ملایر قرار گرفته است . روزگاری این شیر به صورت نشسته بود ؛ اما گذر ایام و رویداد های تاریخی آن را به صورت خوابیده در آورده است ! در دوران حکومت ماد ها و هخامنشیان ، ساخت این مجسمه ها اهمیت زیادی داشت ، زیرا طلسم شهر بودند . شیر همدان ، اسب شبدیز ( اسب سوار طاق بستان ) بیستون و ستون های کنگاور ، از جمله بنا های مشهور و دیدنی های مهم ایران هستند .
ابن فقیه همدانی ( به سال 282 ه .ق) در کتاب « البلدان » در توصیف این شیر می نویسد : « از شگفتی های همدان ، مجسمه شیری است از سنگ بر دروازه شهر ، که گفته می شود طلسمی است برای سرما و آن از کار های بلیناس رومی صاحب طلسمات است .
هنگامی که قباد ، او را برای طلسم کردن آفت های شهر روانه کرد ، گویند که از بسیاری برف و سرما ، در همدان سوار با اسبش در میان برف غرق شد و همین که این طلسم را به صورت شیر در آنجا کار گذاشت ، برفش کاهش یافت و کارش به شد . » ابن فضیه از بلیناس به عنوان سازنده این مجسمه نام می برد . وی در حقیقت همان آپولونیوس تیانی از دانشمندان مکتب فیثاغورس بوده که در سده نخستین میلادی می زیسته و در دوران باستان از یونان به روم ، مصر ، بین النهرین ، ایران و هندوستان سفر کرده است . در طول تاریخ برخی خواسته اند این شیر سنگی را به محل دیگری ببرند . المکتفی ، خلیفه عباسی در سال 291 ه . ق می خواست آن را به بغداد منتقل کند ؛ اما با مخالفت مردم شهر رو به رو شد ؛ این واکنش و همچنین دشواری های حمل مجسمه سنگین موجب شد المکتفی منصرف شود .
« شیر همدان » پیش از این ، در کنار دروازه ای قرار داشت که آن را دروازه شیر می نامیدند و از آن دروازه به راه ری می رفته اند . جاده قدیمی مالرویی نیز از همدان به ملایر و سلطان آباد ( اراک ) و سپس به ری می رسیده است ، به همین سبب شیر سنگی در معرض دید عمومی بوده است و مسافران ، نقشه هایی برای ربودن آن طراحی می کرده اند .
مرداویج زیاری ، حاکم گیلان وقتی به شهر همدان یورش برده بود ، می اندیشید با متلاشی کردن شیر می تواند براحتی شهر همدان را تصرف کند ، از این رو دستور داد پاهای پیشین شیر را با پتک های سنگین بشکنند و بدین ترتیب مجسمه حالت اولیه خود را از دست داد .
محققان و پژوهشگران قرن نوزدهمی مانند فلاندن ، جکسن و لیدشمن مجسمه شیر سنگی را اثری ساخته شده در زمان ماد ها (قرن 7و6 ق .م ) می دانند؛ اما لاکهارت ، هرتسفلد و واندن برگ مدعی اند ، مجسمه توسط آپولونیوس و در زمان پارتها ساخته شده است .
مجسمه شیر همدان از سنگ قهو ه ای رنگ است و 35/6 متر درازا دارد . این مجسمه پیکری باریک اما ورزیده ، سینه ای پهن و سری بزرگ با یال مرغوله ای دارد . در قسمت پیشانی و چشمان و نیز پشت مجسمه ، ساییدگی های فراوان وجود دارد ، اما سر بزرگ با دهان و پوزه کشیده شیر ، هنوز بخوبی نمایان است . نشان های ویژه این مجسمه ، یال چند لایی آن با حلقه های تابدار است که در سمت چپ بدن با وجود ساییدگی فراوان هنوز دیده می شود و نیز پیکر درشت و نیرومندش با انحنا های طبیعی و ران های ستبرپس پشت او که همچنان باقی است . پهلو هایش فرو رفته و میان باریک است و تنها 80 سانتی متر و 70 سانتی متر بلندی دارد ؛ در حالی که قسمت سر یک متر پهنا و 1/30 متر قد دارد .
شیر همدان بدین لحاظ از شیر های دوره هخامنشیان از نقش های تخت جمشید متمایز است که شیر های آن دوره ، سر و تن مجسمه به هیچ وجه جداگانه نیست . در هر حال « شیر سنگی همدان » یادگاری تاریخی و بر جای مانده از دوران قدیم است که با وجود گذر زمان همچنان پا بر جاست .
مجسمه شیر سنگی یکی از یادمان های تاریخ باستان در شهر همدان می باشد و در انتهای خیابان دوازده متری سنگ شیر و در وسط میدان مربع شکلی به همین نام قرار دارد .
تپه ای که در حال حاضر مجسمه شیر سنگی بر روی آن واقع گردیده است ، تپه ای است باستانی زیرا یک تابوت که متعلق به دوره اشکانی است از آن محل کشف گردیده است و در حال حاضر در موزه تپه هگمتانه نگهداری می گردد .
این مجسمه به همراه قرینه اش ابتدا بر سر دروازه شهر همدان قرار گرفته بوده و اعراب در حمله به همدان آن را باب الاسد یا دروازه شیر نام نهاده بودند . در سال 319 هجری قمری هم که دیلمیان همدان را به تصرف خود درآورند ، دروازه شهر به کلی ویران گردید .
مردآویج دیلمی قصد داشت یکی از مجسمه ها را به شهر ری انتقال دهد ولی موفق نگردید و پنجه های یکی از شیرها را شکست و دیگری را هم کاملا تخریب کرد .
مجسمه آسیب دیده تا سال 1328 هجری شمسی بر روی زمین افتاده بود تا اینکه در این سال توسط مهندس سیحون طراح و آرشیتکت آرامگاه بوعلی سینا در محل فعلی نصب گردید .
در مورد تاریخ مجسمه اختلاف نظر وجود دارد ولی از شکل تراشکاری های صورت گرفته روی آن و نزدیکی آن به باروی اشکانیان و کشف تابوتی که متعلق به دوره اشکانی است می توان گفت که این مجسمه هم به زمان اشکانیان تعلق دارد .
این اثر در تاریخ 15/10/1310 و به شماره 93 در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران ثبت گردیده است .
Takblog.ir
Tebyan.ir
0 نظرات:
ارسال یک نظر