بنای تاریخی زندان هارون که ده کیلومتری جاده تهران به خراسان در دامنه کوه های مسگر آباد واقع است از سنگ های نامنظم سیاه رنگ یا ملاط گچ و تاق آجری ساخته شده است ( اتاق آجری این بنا از بین رفته است ) این بنای شگفت که در قرن چهارم هجری ساخته شده به دوران آن بدیه مربوط است .
بنایی در سمت جنوب شرقی تهران در فاصله دوازده هزارگزی جاده تهران به خراسان و قریب سه هزارگزی سمت چپ ، یعنی در جانب شمال جاده مزبور در دامنه کوه های مسگرآباد واقع گشته و مشرف به تنگه باصفایی است که درختان انار فراوان دارد . بطور تحقیق نام زندان در قدیم الایام بدین بنا اطلاق شده و امروزه هم به همین نام خوانده می شود . گذشت زمان و حوادث دوران لطمه زیادی به بنا وارد آورده ، ولی تا اندازه ای مرمت گردیده است . آنچه معلوم است بنای مزبور همانطور که از اسم آن بر می آید ، زندانی از دوران آل بویه بوده و صرفاً به منظور زندان های انفرادی ساخته شده است . به عقیده « گدار » بنای مزبور از زمان سلجوقی است و یکی از استحکامات نظامی آن عصر بشمار می آید .
بنای زندان به شکل مکعب مستطیل به ارتفاع 9 متر و به صورت دو طبقه ساخته شده و از درازا و پهنای یکسانی برابر با 30 متر و سی سانتی متر بر خور دار است . زندان هارون دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ است .
تناسب ابعاد این بنای کهن در سطح و ارتفاع بسیار موزون است و قطر دیوار های سنگی آن براساس مقیاس صحیح ساخته شده است . نقشه عمارت مبتنی بر چهارده دهلیز عمود بر یکدیگر است که تشکیل صلیب گونه ای را داده است و بین شاخه های این بعلاوه ، چهار اطاق مربع قرار دارد که هر یک از این اطاق ها مدخل واحدی دارد . سقف رومی روی دهلیز ها و مخصوصا طاق های گنبدی اطاق های اطراف دارای قاعده مربع است و بوسیله چهار طاقچه مثلث به هشت ضلعی بدل گشته و آن را به ابنیه دوره ساسانیان شبیه ساخته است . دور تا دور زندان هارون از چهار طرف بسته است و دیوار های بلند و قطور آن را احاطه کرده است و تنها مدخل ورودی آن روزنه ای در ضلع جنوبی بنا است که بالای دیوار تعبیه شده است . طبقه دوم ساختمان نیز دارای چهار دهلیز صلیبی شکل و چهار اطاق مربع با طاق های آجری است .
آنچه که در این بنای عظیم تا حدودی عجیب به نظر می رسد تاریکی سنگین حاکم بر فضای داخلی آن است زیرا در انتهای دهلیز ها سایه سنگین سقف حکمفرما است و در اطاق های مربع تاریکی محض در شب و روز استمرار دارد، بگونه ای که امروزه حتی با وجود ریختن سقف اکثر اطاق ها تاریکی همچنان بر عمارت حاکم است و حالت سیاه چال های محبس گونه ای به این اطاق ها داده است . این عمارت بزرگ سنگی از دیرباز در نزد اهالی محل به زندان هارون الرشید معروف بوده است . حالت غم انگیز آن، تاریکی عمدی فضای داخلی و منظره دیوار ضخیم و بی منفذی که دورادور آن را احاطه نموده است نیز بر فرض زندان بودن آن دامن زده است و چون خلیفه مهدی پدر هارون الرشید پیش از عهده دار شدن خلافت ، حکمران ری بوده است آن را به زندان هارون الرشید نسبت داده اند . با این حال احتمال اینکه این بنای سنگی آتشکده ای متعلق به عهد ساسانیان بوده باشد نیز وجود دارد ؛ زیرا موبدان زرتشتی ( زرتشت ) اعتقاد داشتند آتش مقدس باید در زیر خاکستر مخصوص حفاظت شده و از گزند آفتاب و باران و چشم ناپاکان محفوظ باشد ؛ شبیه این وضعیت در آتشکده شریف آباد یزد که هم اکنون پابرجاست نیز دیده می شود . در ایام متبرک نیز که می بایست آتش با تشریفات خاص در ملاء عام روشن شود ( و در شب ها از دور نمایان باشد ) ، موقعیت خاص بنا و اشراف آن به جلگه ای وسیع اجازه چنین کاری را می داده است . زندان هارون الرشید و یا آتشگاه ساسانی در حال حاضر دچار تخریب زیادی شده و ترک های فراوانی در سقف و دیوار های آن بوجود آمده است . این مکان به علت دوری نسبی از جاده تهران به خراسان کمتر مورد بازدید قرار می گیرد و معدودی از باستان شناسان و گردشگران خارجی از آن دیدن می کنند .
0 نظرات:
ارسال یک نظر