میدان نقش جهان که با نام های میدان شاه و میدان امام نیز شناخته می شود ، مجموعه بزرگی از ساختمان های دوره صفوی در شهر اصفهان در کشور ایران است . طول این میدان از شمال به جنوب بالغ بر ۵۰۰ متر و عرض آن حدود ۱۶۵ متر است .
تاریخچه
پیش از آن که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در این میدان باغی گسترده وجود داشته است بنام « نقش جهان » . در کتاب تاریخ عالم آرای عباسی ، ذکری از میدان نقش جهان آمده است . به هر حال پیش از احداث میدان به شکل فعلی ، حداقل بخشی از باغ نقش جهان به نام میدان معروف بوده است . منابع گوناگون دیگر ، بنای به شکل فعلی را در دوره سلطنت شاه عباس اول و به سال ۱۰۱۱ قمری دانسته‌اند . احتمال دارد که بنای این میدان از روی نقشه میدان حسن پادشاه در تبریز برداشت شده باشد . ولی به هر حال در سال ۱۰۰۴ قمری ، جایگاهی به نام میدان نقش جهان در بخشی از باغ وجود داشته‌است .
ابنیه پیرامونی
و در پیرامون میدان ، مشهور ترین و عظیم ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه ( در ضلع جنوبی ) ، مسجد شیخ لطف الله ( در ضلع شرقی ) ، عمارت عالی قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه ( در ضلع شمالی ) ساخته شده است .
مساحت این میدان حدود 85 هزار متر مربع مىباشد . در دوره شاه عباس و جانشینان او این میدان محل بازى چوگان و رژه ارتش و چراغانى و محل نمایش هاى مختلف بوده است . دو دروازه سنگی چوگان در شمال و جنوب این میدان تعبیه شده است . طول این میدان از شمال به جنوب بالغ بر 500 متر و عرض آن در حدود 150 متر است . به عقیده عموم سیاحان خارجى میدان شاه یکى از بزرگ ترین میدان اى جهان است . میدان نقش جهان شاهد بسیارى از خاطرات تاریخى ایران در چهار قرن اخیر بوده است . خاطرات زندگى شاه عباس کبیر و جانشینان او تا آخر عهد صفویه با این میدان بزرگ تاریخى به هم آمیخته است .
اطراف میدان را چهار بازار بزرگ احاطه کرده اند . عایدات چهار بازار اطراف میدان ، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شده است .
غیر از ابنیه ای که اکنون موجودند ، بنا های دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفته اند . عمارت ساعت ( که به کلی تخریب و بنای مسجد شیخ لطف الله بجای آن ساخته شد ) ، سر ستون های مرمرین که احتمالا از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند ( یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد ) ، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی ( غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امامقلی خان ) و میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان ( که امروزه به کلی از میان رفته است ) از آن جمله اند .
کارکرد
این میدان در سده یازدهم هجری قمری ( سده هفدهم میلادی ) یکی از بزرگ ترین میدان های جهان بوده است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان ، رژه ارتش ، چراغانی ، و محل نمایش های گوناگون بوده است . دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می کند . این میدان همچنین محل برگزاری جمعه بازار های عظیم بوده است .
یکی از اولین مراسم رسمی که در این میدان برگزار شده است ، بازگشت پیروزمندانه امام قلی خان از فتح جزیره هرمز به پایتخت ( اصفهان ) بوده است .
اهمیت
شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن فرانسوی ، تاورنیه ، پی‌یترو دولاواله ، سانسون ، انگلبرت کمپفر و دیگران که در روزگار صفوی از پایتخت ایران دیدن کرده اند ، بدست داده اند . شاردن فرانسوی که از بخش بزرگی از اروپا بازدید نموده است ، آن را زیبا ترین میدان دنیا می دانسته است .
نقاشی ای از یک جهانگرد فرانسوی در دوران قاجار از « میدان نقش جهان » .
معمار چیره دست اصفهانی علی‌اکبر اصفهانی ساخت مسجد امام و عالی قاپو رابر عهده داشته است . بر در مسجد امام نوشته شده است :
فکر تاریخ کرد راغب و گفت شد در کعبه در صفاهان باز
که با محاسبه حروف ابجد مصراع دوم این شعر تاریخ اتمام ساخت این مسجد ( ۱۰۴۶ ) به دست می آید .
وضعیت امروزین
این میدان که در بخش شمالی شهر اصفهان ساخته شده و در دوره قاجار ، مانند سایر بنا های تاریخی اصفهان مورد بی مهری حکام محلی علی الخصوص شاهزاده ظل السلطان و شاهزاده صارم الدوله قرار گرفت و تا مرز تخریب نیز پیش رفت . در دوره رضا شاه میدان و ابنیه اطراف آن به شکل کنونی مرمت گردیدند . از سال ۱۳۶۸ به بعد تردد خودرو ها در بخش جنوبی ممنوع گردید و تردد در این بخش به صورت پیاده یا با درشکه صورت می پذیرد .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، این میدان محل برگزاری نماز جمعه و اجتماعات سیاسی نیز می باشد . دور تا دور میدان را بازار صنوف صنایع دستی اشغال کرده و به لحاظ توریستی بودن از رونق خوبی برخوردارند .
میدان امام اولین مکان تاریخی در ایران بود که توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شد .
wikipedia .org
0 نظرات:
ارسال یک نظر