قلعه بابک در استان آذربایجان شرقی

قلعه بابک در قله کوه
قلعه بابک که به ‌نام‌ های « قلعه بابک » ، « دژ بابک » ، « بذ و قلعه جمهور » هم معروف است ، دژ و مقر سردار تاریخی ایران ، بابک خرم ‌دین بوده ‌است . این قلعه در نزدیکی شهر کلیبر در شمال شرق استان آذربایجان شرقی قرار دارد .

بنای قلعه در پنجاه کیلومتری شمال شهرستان اهر و از ارتفاعات غربی شعبه ای از رود بزرگ قره سو و در سه کیلومتری جنوب غربی کلیبر واقع است . بنای جمهور مرکب از قلعه و قصر است بر فراز قله کوهستانی با نام جمهور در ارتفاع بیش از 2300 تا 2600 متر از سطح دریا . اطراف این قله را از هر طرف دره هایی به عمق 400 تا 600 متر فرا گرفته است و تنها یک راه به اصطلاح ( بز رو ) دارد . از کلیبر تا قلعه بذ 3 کیلومتر راه صعب العبور را باید طی نمود ولی بعد از صعود به قله و ورود در قلعه رنج راه به کلی از بین می رود . بعد از حمله اعراب به ایران جنبش هایی بوجود آمد که یکی از آنها به رهبری بابک خرمدین بود که مقر جنبش در طول مبارزه در قلعه ای که بعد ها به دلیل شجاعت و درایت بابک نام او را به خود گرفت بود . از جمله وقایع مهم و جالب زمان بابک آوردن دین خرمدین است که خود او رهبرش بود .

کیفیت ظاهری قلعه بابک
قبل از اینکه به دروازه قلعه برسیم از معبری به صورت دالان باریک که 200 متر از دروازه قلعه فاصله دارد و زیر سلطه و نظر نگهبان است باید عبور نمود پس از صعود از مدخل دیگری با پلکان هایی تقریبا نا منظم عبور می کنیم ابتدا به بنای قصر که دو طبقه و سه طبقه است بر می خوریم طرفین مدخل به وسیله دو ستون کاذب مشخص شده است ( ستون کاذب = نیمه ستون که به دیوار تکیه می دهد ) . پس از آن تالار اصلی است که اطراف آن را هفت اطاق فرا گرفته است . اطاق ها به تالار مرکزی مربوط می شوند . در جبهه شرقی قصر تاسیسات دیگری مرکب از اطاق ها و آب انبار ها ساخته اند سقف آب انبار ها باطاق جناقی و گهواره ای استوار شده اند . در جبهه شمال غربی قصر از پلکان هایی سرتاسری که اکنون ویران شده و قسمتهایی از آن بیرون از خاک است به بخش رفیع بنا صعود میکنیم که مدخل آن را ردیف پلکان ها با دو نیمه ستون شتون مشخص می کنند در قسمت علیای این نیمه ستون ها محلی برای دیده بان ها جایسا زی شده و محدوده پس از آن که در چند بخش تشکیل شده احتمالا جایگاه سربازان بوده که به همه چیز و همه جا تسلط کامل داشته اند . از همین جا بوده است که بابک خرم دین قهرمان تاریخی ایران و یارانش بمدت بیست و چند سال عساکر عرب را که به قصد محاصره و کوبیدن جنبش او آمده اند در کوه‌ ها و کتل ها سرگردان کرده و با شبیخون های خود آنها را از دم تیغ گذرانده و به عزیمت وادارشان کرده اند . بر طبق کاوش و حفاری های پژوهشی که در قلعه بذ انجام شده در چهار اطاق قصر پلکانی در اطاق آلات جرب پوسیده در اطاق دیگر سفالینه هایی تا اواخر قرن سوم هجری در اطاق بعدی بالاخره سکه هایی مربوط به دوره اتابکان بدست آمده همچنین قسمتی از کف آجری اطاق های برداشته شده و چندین تنور و سفالینه های زیبایی مربوط به قرن سوم هجری کشف شده که مسلم گردید که این دژ یکی از بنا های بابک و جایگاه اصلی قهرمان ملی و دلاور آذربایجانی است که حتی بعد از به شهادت رسیدن وی مورد احترام و دارای سکونت بوده است .

امروزه قلعه بابک پر طرفدارترین جاذبه گردشگری در استان آذربایجان شرقی بوده و از اوایل فروردین ماه تا اواخر آبان ماه پذیرای ده‌ها هزار نفر گردشگر می‌ باشد .

مسیر دسترسی
از طریق تبریز – اهر - کلیبر ، سه مسیر برای صعود به قلعه پیشنهاد می ‌گردد . 1- مسیر هتل بابک – قلعه - هتل بابک ( آسان ترین مسیر ) . 2 - مسیر هتل بابک – قلعه - قلعه دره سی ( در مسیر برگشت به قلعه دره سی از جنگل زیبای قلعه درسی عبور خواهید کرد . 3 - مسیر قلعه دره سی – قلعه - قلعه دره سی ( این مسیر بهترین مسیر برای صعود به قلعه بوده و برای اشخاصی که از آمادگی بدنی نسبتاً بالایی برخوردار می‌ باشند توصیه می‌ گردد ) .
« ابوعلی بلعمی » در تاریخ طبری در مورد این قلعه می‌ نویسد : « در میان آن کوه‌ ها حصاری کرده بود که آن را بذ خواندندی . او ایمن در آنجا نشسته بود و در آنجا همی بود تا روزگار بسیار برآمد و بدین جهت بیست سال بماند . »

با اینکه مسافت قلعه تا کلیبر 3 کیلومتر بیشتر نیست اما راه آن صعب و دشوار است . هنگام عبور باید از کتل‌ ها و گردنه ‌ها گذر کرد ؛ تا پس از 3 ساعت کوه‌ پیمایی به بارو های استوار رسید . عظمت این قلعه از فراز تیغ دره‌ ها و کوه‌ ها هر بیننده ‌ای را مبهوت می ‌کند . دور تا دور دیواره‌ های قلعه در عمق 500 متری جنگلی از درختان آلو ، انجیر ، آلوچه ، سیب ، فندق ، زغال و گردو وجود دارد و نهر های کوچک میان جنگل که از ارتفاعات جاری هستند ، از میان این درختان گذشته و به باغ‌ های زراعی می‌ رسد .
پس از عبور از مسیر ابتدایی که پله‌ گذاری شده ، به دامنه‌ های بالای کوه می‌ رسیم ، جایی میان ابر ها . در چشم‌انداز راست مسیر قلعه ، سیاه چادر های بسیار دیده می‌ شود که محل زندگی ایلات شاهسون است . این مسیر رفته رفته مشکل‌ تر می ‌شود .
پس از عبور از دامنه ‌های ابتدایی ، صخره‌ های بزرگ و کوچک قبل از اینکه به دروازه قلعه برسیم از معبری عبور می‌ کنیم که به صورت دالانی از سنگ ‌های منظم شکل گرفته است . معبر فقط گنجایش 2 نفر را دارد و تا باروی قلعه حدود 200 متر فاصله دارد . از همین نقطه است که سختی راه و جلال و ابهت قلعه ، آدمی را دچار حیرت غرورآمیزی می‌ کند .

برای نفوذ به قلعه حتما باید از دالان گذشت ، بارو را که پشت سر می‌ گذاریم تا حدود یک صد متر ، ارتفاعی را از میان صخره‌ها صعود می کنیم که امروز پله ‌گذاری شده و بسیار آسان‌ تر از گذشته است . بر گرد این ستیغ دره‌ ای است با جنگلی تنگ و ژرفایی تا 400 متر که به صورت تیغه و تا دیوار قلعه ادامه دارد .
بر فراز برج‌ های این قلعه که بایستید ، همه ارتفاعات و جنگل ‌های اطراف زیر پای شماست و شما بر بلند ترین نقطه منطقه ایستاده‌ اید .چشم اندازی وسیع از کوه های پوشیده از درخت و دشت های ارسباران . به راستی که این قلعه بسیار زیباست .