رباط شرف ، کاروانسرایی در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس است که در کهن ترین متون جغرافیای اسلامی از رباط به عنوان آبگینه یاد کرده اند . طبق مدارک و متون تاریخی بانی بنای فعلی « شرف الدین ابوطاهربن سعد الدین عل القمی » است که مدتی حکومت مرو و سرانجام صدرات سلطان سنجر را برعهده داشت . با توجه به کتیبه موجود بنای رباط به سال ۵۴۹ هجری قمری در زمان سلطان سنجر سلجوقی با مصالح آجر و گچ ساخته شده است و بی شک یکی از شاهکار های هنر ایرانی به شمار می رود .
این بنا در حاشیه جاده قدیم نیشابور - سرخس ( جاده ابریشم ) و شش کیلومتری جاده سرخس - مشهد بعد از تپه های کم ارتفاع روستای شورلق قرار دارد . شکل این رباط از دور به دژی بزرگ شبیه است از داخل به مانند یک کاخ جلوه می کند .
این بنا دو صحن دارد و هر صحن دارای چهار ایوان به شکل چلیپا ( صلیب ) و شبستان می باشد و همچنین آجر چینی و کتیبه های آن جلوه خاصی دارد .
هجوم تاتار و بلای تیمور و مصیبت ازبک و تکان زلزله و کوبندگی باد و باران در بر بیابان باشد که باشد کاروانسرای رباط شرف هنوز استوار است .
این کاروانسرا یکی از بنا های کلیدی معماری اسلامی [ عجایب ایران : کاروانسرای رباط شرف ] به شمار می رود و در معماری ایران نیز جایگاه ویژه ای دارد .
رعایت دقیق و همه جانبه تناسبات و اصول معماری ایرانی در طراحی و ساخت و به کارگیری طرح های آجر چینی متنوع و بدیع در نمای ایوان ها و طاق ها و طاقچه ها و گنبد ها عناصری هستند که این کاروانسرای شاهی را شبیه به یک عمارت قصرگونه قلمداد می کنند .
نام دیگر این کاروانسرا ، آبگینه یا رباط آبگینه بود که در سال 508 قمری توسط شرف الدین ملقب به وجیه الملک ، وزیر سلطان سنجر سلجوقی بنا شد . این کاروانسرا در مسیر باستانی مرو - نیشابور ، یکی از مسیر های اصلی جاده ابریشم قرار داشته و امروزه در مسیر توس - سرخس قرار دارد .
گچبری های رباط شرف از جالب ترین نمونه های این هنر در سده ششم هجری است تا جایی که کتیبه های حاشیه محراب های دو نمازخانه کاروانسرا ، با بهترین کتیبه های محراب های مساجد ایران ، از لحاظ زیبایی و طرح برابری می کنند .
نقشه ساختمانی رباط شرف با دیگر کاروانسرا ها تفاوت دارد . وجود کتیبه های گچی و طرح های آجر چینی در بقیه کاروانسرا ها مرسوم نبود . اما در کاروانسرای رباط شرف ، تقریباً تمام آجرچینی هایی که در نمای دیوار ها ، گنبد ها و طاق های آن ایجاد شده طرح دار می باشند .
در اوایل عصر اسلامی ، پاسگاه های مستحکم مرزی به نام « رباط » ایجاد شده بود که ساکنانش در صورت لزوم در برابر کافران به دفاع می پرداختند . نفرات آنها معمولاً از افراد داوطلبی بودند که دفاع از آنجا را فریضه ای دینی تلقی می کردند و شک نیست که در عین حال به محافظت از کاروان هایی می پرداختند که در حوزه استحفاظی آنان در رفت و آمد بودند .
wikipedia.org ، hamshahrionline.ir ، ganjinahsl.blogtak.com
0 نظرات:
ارسال یک نظر