« حاج شجاع بن استاد قاسم اصفهانی از معماران قرن یازدهم و از آثار وی یكی حیاط گوشه غربی مسجد شاه اصفهان است كه به امر شاه سلیمان صفوی به تاریخ 1078 بنای آن را به پایان رسانیده است و كتیبه آن به خط زیبای محمد رضا امامی است . دیگر بنای مصلّی در امتداد پائین خیابان مشهد است كه تاریخ بنای آن سال 1087 و كتیبه آن به خط محمد حسین بن عنایت الله است . »
« بنای مسجد شاه كه در جنوب میدان شاه است از ابنیه زمان شاه عبّاسی اوّل صفوی است كه در فاصله سال های 1021 تا 1014 هجری قمری ساخته شده ، ساختمان این مسجد از لحاظ معماری و كاشیكاری و حجّاری و عظمت گنبد و مناره های بلند آن از شاهكار های قرن یازدهم هجری به شمار می رود . تزئینات كاشیكاری مسجد شاه در زمان جانشینان شاه عباس به تدریج تكمیل شده است ، كتیبه سر در اصلی مسجد بر روی كاشی معرق و به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ به سال 1025 هجری است .
در زیر این كتیبه ، كتیبه دیگری به خط ثلث نصب شده كه معرف نام معماری بنّا « استاد علی اكبر اصفهانی » و مباشر ساختمان مسجد بنام « محب علی بیگالله » است . در سر و جلو خان مسجد كتیبه های دیگری نیز جلب توجه می نماید . كاشیكاری معرق و خشتی هفت رنگ آن با پیچ فیروزه كاشی و مقرنس های درون سر در جزء زیباترین هنر كاشیكاری عهد صفوی به شمار می رود .
دو مناره كاشیكاری مرتفع ، سردری دارای كتیبه هائی نیز می باشد .
در نقره مسجد دارای اشعاری به فارسی از دوران شاه صفی است ، كه بنا به حساب حروف ابجد متعلق به سال 1046 هجری قمری است . در دهلیز زیبای مسجد سنگاب بزرگ تاریخی واقع شده ، این مسجد جزء مساجد چهار ایوانی است ، كتیبه ایوان بزرگ و گنبد عظیم آن به خط عبدالباقی تبریزی است ، در گنبد و بر بالای محراب كتیبه ای به خط « محمد صالح اصفهانی » به تاریخ 1038 هجری نقر شده ، كتیبه های متعدد دیگری در چهلستون شرقی و گنبد جنوبی و سایر قسمت های مسجد بر روی كاشی معرق و خشت نوشته شده است ، بر روی سنگاب چهلستون غربی كتیبه منظومی به خط نستعلیق نقر شده كه متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی و مورخ به سال 1095 هجری است .
در این مسجد فرامین متعددی از دوران شاه عباس اول بر روی الواح سنگی نقر و نصب شده است . در دو زاویه صحن مسجد بنای دو مسجد بنای دو مدرسه سلیمانی و ناصری جلب توجه می نماید . مدرسه سلیمانی متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی و مورخ به سال 1087 هجری است ، مدرسه دیگری كه بنای آن هم متعلق به دوره صفوی است به علت تعمیراتی كه در زمان ناصرالدین شاه قاجار در آن به عمل آمده ، به نام ناصری شهرت یافته است ، در این مدرسه دو تاریخ سال 1077 و 1095 هجری ثبت شده است .
گنبد عظیم كاشیكاری دو پوشه مسجد شاه و دو مناره مرتفع ( ارتفاع این دو مناره 48 متر می باشد ) جنبین آن دارای كتیبه هائی نیز می باشد و تاریخ پایان كتیبه گنبد سال 1037 هجری است . بلندی گنبد در حدود 54 متر است ، حد فاصل مابین دو جدار داخلی و خارجی گنبد دو پوشه به طور تقریب در حدود 15 متر است . در این مسجد فرامین و الواحی از زمان قاجار نصب شده است . همچنین لوحه ای كه حاكی از تعمیرات كلی گنبد و كتیبه ایوان بزرگ و سایر اصلاحات آن به سال 1328 خورشیدی است در مسجد نصب شده است .
از نکات جالب توجه این مسجد ، انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی آن است . ارتفاع گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع مناره های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاع مناره های سردر آن در میدان نقش جهان ۴۲ متر است . قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه وسنگاب های نفیس ، از دیدنی های جالب این مسجد است .
کتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضای عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است .
در ذیل این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی ، کتیبه دیگری نصب شده که به موجب آن مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه استاد علی اکبر اصفهان و ناظر ساختمان محب علی بیکالله تجلیل شده است . مسجد شاه یکی از شاهکارهای معماری و کاشیکاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین سال تاریخی که در مسجد دیده می شود سال ۱۰۷۷ هجری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم می دارد که اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس کبیر یعنی شاه صفی و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است .
کتیبه های مسجد شاهکار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسی و عبدالباقی تبریزی و محمد رضا امامی است . تزیینات عمده این مسجد از کاشیهای خشت هفت رنگ است . در مدرسه جنوب غربی مسجد قطعه سنگ سادهای به شکل شاخص در محل معینی تعبیه شده است که ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل سال نشان می دهد و محاسبه آن را شیخ بهائی دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است .
0 نظرات:
ارسال یک نظر