مناره زیار متعلق به دوران سلجوقی بلندترین بنای قدیمی واقع در منطقه شرق اصفهان است که در حدود 33 کیلومتری اصفهان ، یک کیلومتری شرق روستای زیار و در 600 متری ساحل جنوبی بستر زاینده رود واقع شده است كه روبروی آن در شمال رودخانه ، منظره مسجد و مناره برسیان قابل مشاهده است .
مناره زیار بر روی تكه پایه آجری و هشت گوشه در سه طبقه بنا شده است . دو طبقه فوقانی مناره با استفاده از شیوه قطار بندی تزئین شده است ، در پایه مناره مسجدی وجود داشته كه اثری از آن در دست نیست .
مناره زیار تنها نمونه مناره های سه طبقه اصفهان است كه تاكنون به حالت اصلی خود باقی مانده و در آن تصرف و مداخله ای نشده و خرابی هم كمتر در آن راه یافته است .
ارتفاع آن بالغ بر 50 متر است و 160 پله دارد . سال ساختمان آن در كتیبه های موجود منار ذكر نشده ولی آقای مایرون بمنت سمیث كه راجع به مناره های اصفهان تحقیقاتی نموده سال ساخت آن را پس از مقایسه با سایر مناره های این دوره از نظر معماری و نوع تزئینات و آرایش آن همزمان با ساخت مناره ساربان و بین سال های 550 تا 688 هجری می داند .
این منار سلجوقی یک بنای آجری است که ساق آن تا ارتفاع سه متری هشت ضلعی و بقیه بدنه منار بصورت گرد بوده و بالاترین نقطه منار بصورت یک مکعب است که چنین شکلی فقط در این منار وجود دارد . این بنا بر روی یک سکوی هشت ضلعی بزرگ بنا شده است . قطر بدنه منار در پایین در حدود چهار متر و در بالاترین نقطه حدود یک متر می باشد .
منار دارای سه طبقه است که دو طبقه آن دارای پله و طبقه بالایی بدون پله است . طبقه اول و دوم دارای تاج به دور منار است . پله های منار بصورت مارپیچ با گردش بر خلاف عقربه های ساعت بالا رفته و در طول مسیر دریچه هایی برای نور و تهویه هوا در بدنه منار تعبیه شده است .
تزئینات : بدنه منار جمعاً دارای 20 ردیف تزئینات زیبای آجر کاری است : طبقه اول 10 ردیف + تاج اول = 11 ردیف ( ردیف هشتم کاشی نوشته فیروزه ای آیات قرآن ) . ردیف اول ساق هشت ضلعی است و در ردیف دوم رو به قبله مربع بزرگی قرار دارد که محل کتیبه بوده است .
طبقه دوم 5 ردیف + تاج دوم = 6 ردیف ( ردیف چهارم کاشی نوشته بوده که بیشتر آن ریخته است )
طبقه سوم شامل دو ردیف در بدنه گرد منار و یک ردیف کلاهک مکعب شکل که بر روی آن به سمت قبله کلمه « الله » با کاشی فیروزه ای نوشته شده است .
در ورودی منار به سمت غرب است و در بالای هر دو تاج دو دریچه به سمت جنوب ( قبله ) قرار دارد . همچنین در بالای تاج دوم سه پنجره به سمت های شمال ، شرق و غرب وجود دارد .
از کف تا طبقه اول 122 پله و 9 دریچه تهویه و نور قرار دارد و تاج بیرونی دورادور به پهنای حدود 60 سانتیمتر است .
از طبقه اول تا دوم 38 پله و 2 دریچه تهویه و نور قرار دارد و تاج بیرونی دورادور به پهنای حدود 40 سانتیمتر است .
از طبقه دوم تا نوک منار بدون پله است و در حدود 5 متر ارتفاع دارد .
پهنای اولین پله حدود 80 و پهنای آخرین پله حدود 40 سانتیمتر است و ارتفاع پله ها بین 25 تا 27 سانتیمتر می باشد .
ارتفاع تقریبی منار در حدود 47 متر یا بیشتر است + سکوی پائینی که در حدود 60 تا 70 سانتیمتر ارتفاع دارد .
کل مجموعه بر روی یک بلندی واقع است که از زمین های اطراف آن در حدود نزدیک به یک تا دو متر اختلاف ارتفاع دارد . دورادور منار را زمین های کشاورزی احاطه کرده است . منار کمی به سمت قبله انحراف پیدا کرده است .
ویژگی خاص منار زیار این است که برخلاف دیگر منارها که توسط ساختمان ها احاطه شده اند ، این منار در میان دشت وسیعی قرار دارد و از هر کجای این دشت که بنگری جلوه خاصی دارد .
كتیبه این مناره در قسمت فوقانی آن بخط كوفی برجسته با كاشی فیروزه ای بر زمینه آجر ساده شامل آیه 33 سوره فصلت است بشرح زیر :
" بسم الله الرحمن الرحیم و من احسن قولا ممن دعا الی الله و عمل صالحاً و قال اننی من المسلمین - الله ربی "
نام زیار که به روستای محل استقرار این مناره سلجوقی اطلاق می شود به احتمال قوی با دوره حکمرانی مرداویج زیاری ارتباط دارد که در آغاز قرن چهارم هجری شهر اصفهان پایتخت وی بوده است و در ساحل زاینده رود قصرهایی برای سکونت و مراکز اداری حکومت وی بنا شده بوده است .
0 نظرات:
ارسال یک نظر