در سر راه اصفهان به نجف آباد قریه ای است که آن را کارلادان می گویند . امروز این روستا جزئی از شهر اصفهان به شمار می رود . در این قریه بنائی وجود دارد که مزار یکی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله کارلادانی است . تاریخی که بر فراز سنگ عمو عبدالله نوشته شده و سال 716 هجری را نشان می دهد مبین این نکته است که این عارف بزرگ در زمان سلطان ( محمد خدابنده ) ایلخان مسلمان می زیسته است ایوان منارجنبان یکی از آثار تک ایوانی دوران ایلخانی است اما برخی از محققین عقیده دارند که مناره ها بعداً به ایوان مزبور افزوده شده است . نکته ای که باعث شهرت منارجنبان شده و هر مسافری را برای بازدید از آن ترغیب می کند این است که حرکت دادن یک مناره نه تنها مناره دیگر را به حرکت در می آورد بلکه تمامی ساختمان مرتعش می شود . بسیاری از معماران و مهندسان درباره جنبش مناره ها به اظهار نظر فنی و مهندسی پرداخته اند اما برخی نیز می گویند هیچ دلیل منطقی برای تحرک مناره ها ارائه نشده است . جهانگردانی که به نقاط مختلف دنیا سفر کرده اند در مشاهدات خود مناره هائی را معرفی کرده اند که در نقاط دیگر جهان همین خصوصیت را داشته اند .
اما قدر مسلم اینکه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر مناره های متحرک دارد و آن این است که گذشته از حرکت مناره ها سایر قسمت های بنا نیز حرکت می کند . ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله اط سطح زمین بقعه 10 متر و ارتفاع هریک از دو مناره 7/5 متر است . در این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و مناره ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است که با پلکانی مارپیچ به بام مربوط می شود .
در گذشته منارجنبان کاملاً از شهر جدا قرار داشت . ولی امروزه این بنا جزو اصفهان است و در نزدیکی محلی به نام نصرآباد قرار دارد . این ساختمان با کاشی های لاجوردی رنگ به شکل ستاره چهارپر و اشکال دیگری به شکل کثیرالاضلاع فیروزه ای رنگ زینت یافته است .
ویژگی
شهرت این بنای کوچک با پهنای نه متری و بلندای هفده متری هر مناره‌اش به سبب تکان خوردن منارهای آن است . با تکان دادن یکی از مناره ها مناره دیگر و کل ساختمان نیز تکان می‌خورد . ایوان بنا به سبک مغول ساخته شده است . ولی شکل مناره ها نشان می دهد که آنها را اواخر دوره صفویه به ایوان اضافه کرده اند .
تکان خوردن مناره های این بنا تا مدت ها برای دانشمندان پرسش برانگیز بود . معماری اسرار آمیز این بنا برای بسیاری هنوز هم در هاله ابهام باقی مانده است . منارجنبان تنها بنای دنیا نیست که تکان می خورد . در عراق و عربستان هم چنین بنا هایی یافت می‌شود . به هر حال منطقی ترین علتی که برای تکان خوردن مناره‌ها می‌تواند وجود داشته باشد ، پدیده فیزیکی تشدید یا دوپلر است . چون مناره ها سبک معماری مشابهی دارند ، تکان خوردن یکی روی دیگری اثر می گذارد . تاریخ فوت عمو عبرالله را ۱۷ ذی حجه سال ۷۱۶ نوشته اند ، یعنی زمان سلطان محمد خدابنده یا اولجایتو .
منار جنبان اصفهان در حقیقت بقعه اى است که بر مزار شیخى زاهد به نام عمو عبدالله ساخته شده است و بر اساس تاریخ سنگ نبشته این مقبره ، تاریخ بنا به 716 هجری قمری برمی گردد که همزمان با اواخر پادشاهی « اولجایتو » ایلخان مسلمان مغول است . مناره ها بعداً و در تاریخی که درست معلوم نیست و احتمالاً در پایان روزگار صفوی به ایوان مزبور اضافه شده و با حرکت دادن یکی از آنها ، دیگری نیز حرکت می کند .
اما راز شگفتی آور این مناره ها چیست ؟ چنانچه فردی از طریق 17 پله داخل هر مناره که روی بام بنا تا بالای هر مناره وجود دارد ، بالا رود و دست های خود را داخل یکی از دیوار های واسط میانی پنجره های فوقانی آن قفل و شروع به تکان دادن مناره کند ، مناره به نوسان در آمده و همزمان با آن مناره دیگری و در واقع کل ساختمان به نوسان در می‌آید که تنها نوسان مناره قابل دیدن است و برای دیدن نوسان بنا می توان لیوان آبی را بر روی قبر " عمو عبدالله " قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده کرد . اما قدر مسلم اینکه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر مناره های متحرک دارد و آن این است که گذشته از حرکت مناره ها سایر قسمت های بنا نیز حرکت می کند . ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله از سطح زمین بقعه 10 متر و ارتفاع هر یک از دو مناره 5/7 متر است . در این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و مناره ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است که با پلکانی مارپیچ به بام مربوط می شود .
به کاربردن آجر هایی با ویژگی های خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجر های به کار رفته در بخش های دیگر دارد و همچنین توجیه حرکت مناره ها با تکان یکی از آنها بواسطه قوانین فیزیکی نه تنها راز جنبیدن این مشهور ترین مناره جنبان جهان را آشکار می کند بلکه بیانگر دانش فنی بسیار عمیق سازندگان آن در هفت قرن پیش بوده است . سازندگانی که نامی از آنان بطور مشخص در دست نیست . البته بنا به نظر کارشناسان مناره های دیگری نیز وجود دارد که دارای همین خاصیت بوده و همزمان با این بنا ساخته شده اند . مناره های مسجد اشترجان در 40 کیلومتری غرب اصفهان که قسمت اعظم آن تخریب شده و یا یکی از مناره های مسجد حضرت علی (ع ) در بصره که بنا به نظر " ابن بطوطه " سیاح معروف مراکشی در قرن هشتم قمری ، تکان می خورده و از این جهت ارزش مسجد را برای زائرین دو چندان کرده است .
آنان بر این باورند که در تمام بنا هایى که چنین شکل و مناره هایى دارند ، حرکت هست و اگر در اینجا بسیار چشمگیر تر است ، دلیل آن باریکى و سبکى این مناره ها است و گرنه جهانگردان و سیاحان بر مناره ها و ساختمان هایى که به همین طریق مى جنبیده اند در نقاط دیگر جهان اشاره کرده اند . کاشى هاى لاجوردى و فیروزه اى زینت بخش این بناست و بر مزار آن روحانى زاهد و عابد قطعه سنگى مرمرى قرار داده اند که سوره یس از قرآن کریم حاشیه آن را زینت داده است . کتیبه هاى دیگرى نیز در این آرامگاه هست که از آن جمله کتیبه اى بر سنگ مرمر بالاى سنگ اصلى است که از عمو عبدالله به عنوان یک مرد پرهیزگار و زاهد نام مى برد .
ایوان منارجنبان یکی از نمونه های سازه های سبک مغولی ایران است و از آن دوره کاشیکاری هایی هم دارد . مناره ها بعداً و در تاریخی که درست معلوم نیست و احتمالاً در پایان روزگار صفوی به ایوان مزبور اضافه شده و با حرکت دادن یکی از آنها ، دیگری نیز حرکت می کند . اما نکته جالب در این بنای تاریخی آن است که با حرکت دادن یک مناره ، نه تنها مناره دیگر به حرکت در می آید ، بلکه تمامی این ساختمان به لرزه در می‌آید . آرامگاه « عمو عبدالله » در بقعه منارجنبان زیارتگاه مردم ساکن دهکده « کارلادان » ( گارلادان ) است که این بقعه در آنجا واقع شده و تا شهر اصفهان حدود هفت کیلومتر فاصله دارد .
میوه « به » معروف اصفهان که شاید در دنیا هم بی‌همتا باشد از باغ های مجاور گارلادان و منارجنبان بویژه از « گورتون » در گویش مردم محل یا ( گورتان ) به دست می آید . بوی این « به » هنگام عبور از جاده اصفهان به منارجنبان در ماه دوم پاییز که میوه به این باغ ها جمع آوری می شود و بوی خوش به پراکنده می شود براستی سحرانگیز است . کارلادان یکی از روستا های مشهور ماربین است که از بلوک سرسبز و پر برکت اصفهان در جمیع ادوار تاریخی این شهر بوده است و از باغ های وسیع و درختان میوه دار آن عموم جهانگردان ایرانی و عرب و مورخین و جغرافیا نویسان سده دوم هجری به بعد در کتاب های خود به تفصیل سخن گفته اند و این بیت را با کمی اختلاف ذکر کرده اند که :
ماربینت که روضه ارم است / آفتاب اندرو درم درم است
isfahan .ir
wikipedia .org
0 نظرات:
ارسال یک نظر