از جمله مساجد بسیار جالب و مشهور عصر صفوی ، مسجد حکیم اصفهان است که کاشیکاری های زیبا و خطوط متنوع ، کار اساتید نامدار عصر صفویه ، آن را در عداد یکی از شاهکار های معماری اسلامی قرار داده است .
این مسجد با شکوه در محل مسجدی واقع شده که در دوران حکومت دیالمه آن را جورجیر می نامیده اند . و چون در انتهای بازار رنگرزان واقع بوده به جامع رنگرزان نیز معروف بوده است . امروز جز سردر این مسجد اثری بر جای نمانده است . در نمای این سردر اختلاف سطح ها را با نوعی اندود پر کرده بودند که پس از زدودن اندود ها طرح های بسیار جالب توجهی نمودار گشته است . این سردر نفیس و با شکوه با 1000 سال قدمت یکی از آثار طراز اول صدر اسلام به شمار می رود . مسجد حکیم در زمان سلطنت شاه عباس دوم صفوی ساخته شده است . علت نامگذاری این مسجد به « حکیم » این بوده که بانی مسجد « محمد داوود » نامی بوده که به طبابت اشتغال داشته و حکیم داوود نامیده می شده است .
مورخین و محققینی که در تاریخ تتبع و مطالعه کرده اند درباره این شخص می نویسند : وی طبیب شاه عباس دوم بوده که به دلائلی مورد خشم قرار می گیرد . و از بیم جان به هندوستان می گریزد . و چون در آن دیار ترقی می کند و برخی معالجاتش در مورد بزرگان و امرا مؤثر واقع می شود به لقب تقریب خان ملقب شده و ثروت زیادی می اندوزد . حکیم داوود مقداری از این ثروت را برای کسانش به اصفهان می فرستد و از آنان می خواهد مسجدی عالی در شهر اصفهان بنا کنند .
بدین ترتیب مسجد حکیم ساخته می شود . کتیبه سردر شمالی مسجد به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی لاجوردی است بیانگر این مطلب است ، که خطاط این کتیبه محمد رضا امامی خوشنویس نامدار عصر صفوی است و تاریخ نامدار عصر صفوی است و تاریخ آن 1073 هجری قمری یعنی سال اتمام مسجد است . در طرفین این سردر در دولوحه کوچک با خط نستعلیق سفید بر زمینه لاجوردی رنگ سازنده این سردر زیبا و نفیس به نام محمد علی بن استاد علی بیک بناء اصفهانی معرفی شده است .
بر سر در شرقی مسجد حکیم با خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی سال شروع ساختمان مسجد یعنی 1067 هجری قمری نوشته شده است .
در داخل ایوان بعد از آیات و عبارات قرآنی نام محمد رضا امامی و تاریخ 1071 هجری گنبد به تاریخ 1069 هجری کتابت شده است و نویسنده آن محمد رضا امامی است . نویسنده کتیبه اطراف محراب نیز محمد رضا امامی و تاریخ کتابت 1071 هجری است .
دو شبستان در شرق و غرب گنبد قرار گرفته که کتیبه شبستان شرقی به تاریخ 1069 هجری به وسیله محمدرضا امامی نوشته شده است . اما خطاط کتیبه شبستان غربی محمد باقر شیرازی است و تاریخ آن 1254 هجری قمری است .
ایوان شمالی مسجد نیز حاوی کتیبه های بسیار زیبا است در اطراف این ایوان آیات قرآن کریم به خط محمد رضا امامی و تاریخ 1071 هجری نوشته شده است .
در طرفین این ایوان دو حجره کوچک خود نمائی می کنند که بر آنها اشعاری با خط بنائی ساده سه رگی نوشته شده است . در ایوان غربی نیز آیات قرآنی با نام محمد رضا امامی و تاریخ 1073 هجری به چشم می خورد . مسجد حکیم شبستان مسقف و زیبایی دارد که در سمت مغرب واقع شده و دارای محراب بسیار نفیس و جالبی می باشد که کتیبه آن به خط ثلث سفید بسیار عالی نوشته شده است . یکی از دلایل شهرت مسجد حکیم علاوه بر فرم و ساختار کلی مسجد که آن را در عداد یکی از بهترین بناهای مذهبی ایران در آورده است وجود خطوط بنایی در گوشه های این دو اثر نفیس و کم نظیر است .
توضیح اینکه ضرورت دارد که آغاز استفاده از خط بنایی که الهامی از خط کوفی است به عصر تیموریان باز می گردد اما در عصر صفویه این خط در اصفهان به کمال و اعتلاء رسید و مراحل تکامل را پیمود و به مرتبه ای رسید که خطاطان و استادان از آن در اماکن متبرکه و مساجد استفاده کردند .
از مجموع مطالعات انجام شده بر روی مسجد حکیم این نکته مشخص می گردد که قسمت گنبد و مقصوره و شبستانهای طرفین مسجد حکیم در دو محله ساخته شده است. مرحله اول همزمان با ساخت مسجد در عهد صفویه و مرحله دیگر در زمان گسترش مسجد در دوره های بعد از صفویه بود. با احداث خیابان حکیم و نمایان شدن جبهه غربی مسجد بر تعداد گردشگرانی که این ساختمان بی بدیل را مورد بازدید قرار می دهند افزوده شده و علاقمندان بسیاری برای بازدید از آن اظهار اشتیاق می کنند .
رو به روی در شرقی مسجد حکیم ، سقاخانه ای با دو لنگه در ارسی مشبک چهارگوش جعفری وجود دارد و دارای آب لوله‌کشی شهری است . درونش دارای یک حلقه چاه آب در عقب و منبعی در میان است که آب از این منبع به دو سنگاب چهارگوش می ریخته است . بر هر دو سنگاب نوشته هایی دیده می شود . ولی نوشته های سنگاب سمت چپ ساییده شده و آنچه را که می توان خواند چنین است : بنوش آبی و لعنت حق بر یزید کن ( وقف حضرت امام حسین ) . همچنین نقش متقارن دو شیر رو در رو در پایین دیده می شود . کتیبه سنگاب سمت راست به خط نستعلیق برجسته بر سنگ پارسی به این شرح است : ( وقف حضرت عباس علی نمود حاجی محمد اسماعیل ولدان علاف ولد مرحوم مغفور آقا محمد مهدی علاف به تاریخ یوم جمعه 26 شهر رمضان المبارک سنه 1243 ) .
0 نظرات:
ارسال یک نظر