بقعه دوازده امام از بنا های دوره سلجوقی است که در محله فهادان شهر يزد در مرکز ایران قرار دارد . اهمیت این بنا بیشتر به لحاظ معماری آن و گنبد آجری این بقعه در شمار آثار مهم هنر سلجوقی به شمار می رود . این بقعه دارای در دو لته کوتاهی است .
بدنه گنبد یک چهار ضلعی است که به هشت ضلعی تبدیل می شود و گنبد روی هشت ضلعی قرار دارد. پوشش سقف از داخل کاشیکاری است و دور تا دور آن با خط کوفی تزیین شده است. در چهار گوشه بنا، گوشواره ها و داخل آن ها در گاه هایی قرار دارد. نور این بقعه به وسیله پنجره هایی که در چهار طرف آن تعبیه شده، تامین می شود. داخل بنا مزین به نقوش گچبری و طرح های رنگی است. وجود محراب در این بنا، نشانه مسجدی است که در قرون دوم و سوم هـ. ق بنا شده بود.
از آنجا که بقعه از بقیع می آید و آرامگاه نیز معنی می دهد آرامگاهی بنا نهاده شد بر جایگاهی از آتشکده ساسانیان به تاریخ 429 هجری قمری که به دستور علاء الدوله فرامرز یزدی توسط دو تن از سرداران وی که نشانی از حکومت اسلامی بر مبنای تبلیغ و ترویج دین اسلام .
داخل این بنا بر روی دیوار های آن از گچ شکل گل و بوته تزئین گردیده است . در داخل محراب آن سنگ مرمری وجود داشته که صلوات بر دوازه امام و در انتهای آن نام یکی از مفاخر و مشاهیر یزد بوده است .
در قسمت بالا دور تا دور گنبد آیه شریفه آیه الکرسی و در غربی بنا آیه 165 سوره مبارک بقره و در قسمت شرقی نام معمار و سال ساخت آن به خط کوفی رومی نوشته شده است .
در گوشه ها یا همان گوشواره های آن حالت دوازه محراب شکل گرفته که همانند مسجد اباصوفیای استانبول می باشد .
این قپه { قبه } که قدیم ترین بنا یزد بنا بر استدلال و سندییت تاریخی و شناسنامه ای می باشد " که هیچ گونه فرض و شکی در آن دخیل نیست .
و حال بر معرفی این بناء عظیم و معروف جهانی از زبان محققین معروف ایرانی که خود زاده و پرورده این محل و باعث افتخار اهالی فهادان و همچنین دو محقق نامی جهانی می پردازم :
دوازده امام گنبد منفردی است از سال 429 هجری نزدیک به حسینیه بزرگ محله فهادان و قدیم ترین بنای موجود در یزد که از حیث سبک بنا و نقش و نگار و کتیبه کوفی رنگی واجد اهمیت خاص و موضوع سخن متخصصان تاریخ معماری اسلامی است . محقق بزرگ و ایرانشناس مجرب آقای آرتور اپهام پوپ چندین بار از این بنا در کتاب طرح هنر ایران یاد کرده است . دو نقشه و طراحی را که کار اریک شرویدر eric schroeder است و در کتاب مذکور چاپ شده است در اینجا به نقل از آن اثر می آوریم . کتیبه رنگی موجود بر دیوار گچی جانب شرقی گواه است بر اینکه گنبد به دستور دو برادر به نام های ابو یعقوب و ابو مسعود بر پا شد . هیچ معلوم نیست که تغییر نام بنا به دوازده امام از آن چه عصری است . آنچه مسلم است این بنا بر اساس کتیبه موجود در آن توسط ابو مسعود بهشتی و ابو یعقوب اسحق فرزند ینال که از سرهنگان دستگاه حکومت علاء الدوله بوده اند ساخته شده است . از این دو نفر کتیبه ای هم بر در دروازه حظیره موجود بوده است !!!
آثار موجود در قبه
1- کتیبه کوفی تزئینی از رنگ " بالای سر در گاه نمای غربی که در حاشیه‌ای از نقوش گل و بوته قرار دارد " بدین کلمات : مما امر ببنا {ء} هذه القبه المبا {ر} که ... ابوالنجم و الاسفهسلار الجلیل ... ابو یعقوب و اسحق ابنا ینال مولینا { امیر المو } منین ابتغاء مرضاه الله و ثوابه . فی شهر رمضان سنه تسع و عشرین و اربع مائه { 429 هجرت } به نقل از مفاخر فهادان و جهان { پرفسور محقق جناب مرحوم پیر نیا و استاد بزرگ و فاخر جناب استاد ایرج افشار }
و در محراب آن سنگ قبری از یشم یا مرمریت سبز بوده که از آنجا سرقت شده !!! که بعدا سنگ قبر فخر الدین اسفنجردی { شیخ احمد فهادان }به اندازه 60*92 که در محراب نصب می شود که صد و اندی سال قبل به این مکان منتقل می شود که در حال حاضر این سنگ نیز در این مکان موجود نمی باشد !!!. که بنا بر تحقیقات و نظر این حقیر این سنگ نیز به احمد متعلق نبوده که سنگ آن جناب نیز به سرقت رفته و سنگ مزبور به اسفنجردی دیگری متعلق می باشد !!! که چون دلیلی بر محو کردن اسم کوچک نبوده این حدس و حدیث را قوت می بخشد .
2-کتیبه کوفی از رنگ بر بالای سر در ورودی { شمالی } که آیه 163 سوره بقره است که متاسفانه قسمتی از آن ریخته و محو است .
3- کتیبه کوفی از رنگ بر سر درگاه نمای شرقی آیه 65 سوره الغافر { المومن } می باشد که بعد از { الا هو } ریخته و محو است . و همچنین از زیر چند لایه گچ یکی از قدیم ترین آثار گچ بری و زیبا ترین آثار به جا مانده در دنیا متجلی ودر برابر دید عموم قرار گرفته است .
fa.wikipedia.org
0 نظرات:
ارسال یک نظر