عکس»گل سوسن چلچراغ در استان گیلان

گل سوسن چلچراغ نخستین گیاهی است که به عنوان میراث ملی در ایران به ثبت رسیده است .

ویژگی های گیاه شناسی
نام بومی و ملی و چرایی نام گزاری : سوسن چلچراغ است . از آنجا که شکوفه ‌های این گل با رنگ سفید به صورت واژگون باز می ‌شوند نام سوسن چلچراغی به خود گرفته است . انتهای گلبرگ های آن پوشیده از دانه ‌های برجسته و پرچم های بسیار بلند است .
تیره: لی لیوم Lilium است و نام علمی : Lilium ledebourii است . و گل دهی آن : ماه‌ های خرداد و اوایل تیر است .

رویشگاه بومی
این گیاه به طور خودرو در دو نقطه از جهان می روید که هر دو آن ها در رشته کوه البرز از فلات ایران جای گرفته اند : لنکران - تالش - جمهوری آذربایجان است و داماش - بخش عمارلو - استان گیلان – در ایران است .

شناسایی علمی
در سال ۱۳۵۴ گیاه ‌شناسی به نام لدربوری در بخش عمارلو ( گیلان ) روستای داماش موفق به شناسایی این گونه نادر شد و پس از آن سوسن چلچراغ کانون توجهات داخلی گردید .

اقدام ملی
پس از معرفی این گل به دولت ایران در همان زمان از سوی شورای عالی محیط زیست در زمره آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سال ها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است .

سوسن چلچراغ به دلیل این همه زیبایی و ارزش ، از سال ۱۳۵۵ رسماً توسط سازمان حفاظت محیط زیست مورد حفاظت قرار گرفت و در فهرست آثار ملی طبیعی کشور ثبت شده است . سوسن چلچراغ هنوز هم به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می ‌شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی ، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصار کشی کرده و از آنجا که این منطقه جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور است هر گونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ممکن خواهد بود .
طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت 4 هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است .
قامت این گل حدود یک متر است .

همین‌طور سوسن‌ها از نظر باغبانی هم بسیار مهم هستند و ویژگی‌ های مهمی از قبیل معطر بودن ، دامنه رنگ‌ های زیبا و مقاومت و سازگاری به شرایط محیطی دارند و معمولاً به صورت تجاری و به شکل گل‌ های بریده یا گلدانی در تجارت گل و گیاه ارزش دارند . در کاربرد ‌های باغبانی از 100 گونه سوسن نام برده شده است . سال 1992 تعداد سوسن ‌ها ، 90 گونه اعلام شد . در چین ، 36 گونه و در کشور کره ، 11 گونه سوسن بومی گزارش شده است . در قسمت‌ های شرقی اروپا و غربی‌ ترین قسمت ‌های روسیه ، اوکراین ، بلاروس و کشور های بالتیک هم سوسن ‌های زیادی دیده شده است .

در ایران در منطقه داماش و کلچوله درفک شهرستان رودبار و کلاردشت وجود دارد و همچنین طی تحقیقی که ما در ایستگاه تحقیقات گل و گیاه لاهیجان انجام دادیم ، موفق شدیم منطقه جدیدی را از انتهای حوزه گیلان و ابتدای حوزه اردبیل که آب و هوا و پوشش گیاهی شبیه به داماش و کلاردشت دارد ، در خانقاه اردبیل گزارش کنیم ؛ البته در ناحیه قفقاز در لنکران جمهوری آذربایجان نیز این گل دیده شده است .

این گیاه را می‌ توان از طریق بذر ، فلس ‌برداری ، قلمه برگ ، سوخک‌ ها یا غده ‌های هوایی و کشت بافت تکثیر کرد .

پیاز های این مناطق در ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی لاهیجان وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان نگهداری می‌شود و طی تحقیقات انجام‌شده ، پیاز های نواحی داماش و اردبیل تکثیر شده و پس از چند سال در لاهیجان شروع به گلدهی کرده و به این شکل به شرایط لاهیجان خو گرفته و اهلی شده است .
این گیاه در لاهیجان از اواخر اسفند و عموماً اوایل فروردین شروع به سبز شدن می‌ کند و از اواسط اردیبهشت گل‌ ها شکوفا می ‌شوند ؛ بنابراین در لاهیجان حدود یک ماه زودتر از زیستگاه طبیعی ، یعنی داماش گل‌ ها باز می ‌شوند . در نواحی درفک ، کلاردشت و اردبیل گل ‌ها حتی دیرتر از داماش باز می ‌شوند که به ‌نظر می ‌رسد عامل اصلی ، هوای خنک ‌تر حاکم در این مناطق باشد .

وقتی به شرایط زیستگاهی طبیعی این گیاه دقت می‌ کنیم ، می ‌بینیم که در منطقه ‌ای سبز می ‌شود که از نظر آب و هوایی زمستان ‌های سردی دارد . اتفاقاً همین سرماست که نیاز این گیاه را برآورده می‌ کند . در مورد بسیاری از گیاهان هم سرمای زمستان ، لازمه گلدهی در بهار است ؛ یعنی اگر این گیاهان ، سرمای زمستانه را تحمل نکنند ، هرگز به گل نمی ‌روند .

یکی از مشکلات موجود در عرصه طبیعی ، وجود حشره‌ای ( سوسک ) آجری رنگ به نامLilioceris Faldermni است که مطالعه ‌زیست ‌شناسی این آفت در ایستگاه تحقیقات لاهیجان در حال انجام است . البته فقط به این دلیل نیست که سوسن چلچراغ در خطر انقراض قرار دارد ، بلکه باید گفت چون این گل ، رویشگاه محدودی دارد ، اگر بر اثر عوامل غیر طبیعی مثلاً چرای بیش از حد دام در منطقه یا بی ‌توجهی به حفاظت آن ، این رویشگاه‌ ها تخریب شود ، این مشکل بروز خواهد کرد .
به سازمان حفاظت محیط زیست توصیه شده است که اکنون بهترین راه مبارزه با آفات ، جمع ‌آوری حشرات باغ است . این کار از نظر حفظ شرایط طبیعی محیطی این گل بسیار مؤثر است .
همچنان که می ‌دانید ، استفاده از سموم نه‌ تنها در بیشتر موارد کارساز نیست و نمی‌ توان به عنوان یک راه ‌حل قطعی به آن نگاه کرد ، بلکه ممکن است تا حدودی ترکیبات خود این سموم بر حیات این گل تأثیر گذار باشد .
irangardan.ir
lahig.ir
wordpress.com