غار کَلْماکَره یک غار با اهمیت تاریخی در استان لرستان در غرب ایران است . این غار در رومشگان واقع شده است .
در غار کلماکره آثار زیادی از ایران باستان به دست آمد که به دلیل بی تدبیری مسئولان همگی از کشور خارج گردید . کاسه های ماهی بادامی این غار بسیار معروف می باشد . تکوک های بسیار نفیسی از این خزانه ایران باستان به خارج از کشور قاچاق شد . گفته می شود که این خزانه یکی از مهم ترین خزائن دولت های ایران باستان مثل ساسانیان بوده است .
معنی واژه کلماکره به زبان محلی به معنی جایگاه بز ( کل کوهی ) و انجیر است .
یافته های غار
تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوش های غیر مجاز از این غار به دست آمده اند که در موزه های اروپایی مانند لوور و موزه بریتانی و نیز آمریکایی مانند موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند . این اشیاء شامل پیکره ها ، بشقاب ها و تکوک های نفیس هستند . در سال های اخیر ، برخی از اشیای دزدیده ، توسط نیرو های اطلاعاتی کشف شده و در اختیار سازمان میراث فرهنگی کشور قرار گرفته اند . این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و نیز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم آباد نگه داری می شوند .
سرزمین کوهستانی لرستان با وسعتی نزدیک به سی هزار کیلومتر مربع بخشی از سرزمین ایران را به خود اختصاص داده است . در دل رشته کوه های زاگرس که از شمال غرب به جنوب شرق سراسر استان را فرا گرفته اند ، غارهای متعددی وجود دارند که آثار متعددی از پیشینه کهن استقرار انسان در آنها یافت شده است . در دل هر یک از این غارها اشیا هنری و باستانی متعددی یافت شده است که نشان دهنده قدمت تاریخی این سرزمین باستانی است . قدیمی ترین اقوام ساکن لرستان ، قوم کاسی ها می باشند که قبل از مادها در این سرزمین سکنی گزیده اند .
غار " هلیلان (Holilan) " در کرانه غربی سیمره حاوی آثاری از تمدن آشل و غارهای مسکون و منقوش " همیان (Homian) " و غار منقوش " میر ملاث " در شمال و شمال غرب شهرستان کوهدشت و غار های مسکون " یافته " ، " پاسنگر " ، "کنجی" ، " کوگان " ، " گر ارجنه " و " اشکفت قمری " حاوی آثار زندگی انسان غارنشین در دوره های موسترین ، زارزین و برادوستیان می باشند .
از دیگر غار های باستانی لرستان غار " کلما کره " را باید نام برد که داستانی شگفت انگیز و سرنوشتی پر از راز و رمز دارد .
در جنوب شهر خرم آباد مرکز استان لرستان و به فاصله 100 کیلومتری آن ، شهر پلدختر قرار دارد . نام این شهر برگرفته از پلی به همین نام است که در شمال شهر و در دروازه ورودی آن قرار دارد . این پل عظیم در زمان ساسانیان بر روی رودخانه کشکان احداث شده است . کشکان از رودخانه های مهم استان است که از ارتفاعات شمالی سرچشمه گرفته و پس از پیوستن به رودخانه سیمره ، رودخانه کرخه را تشکیل می دهند که در دشت خوزستان جریان می یابد . اهمیت فنی و عظمت عناصر معماری آن یادآور دانش فنی نیاکان ماست . این پل در زمان ساسانیان ، پل ارتباطی میان قسمت شرقی لرستان با قسمت غربی آن بوده است . راه اصلی شوش – همدان ( جاده شاهی ) کمی پس از جدا شدن این راه ( پل دختر – دره شهر) از پل تاریخی دختر گذشته و به سه شاخه تقسیم می شده است ، یک شاخه از این راه به سمت دره خرم آباد ادامه می یافته و شاخه دیگر به سمت " دره سر طرهان " در شهرستان کوهدشت از " پل سی پله " در غرب سرطرهان می گذشته است و شاخه سوم از طریق برآفتاب کوه " مهله " از پل " نشمت " یا " چم آب برده " عبور کرده و به استان فعلی ایلام وارد می شده است . غار " کلماکره " در یکی از دره های کوه مهله قرار دارد که در مسیر این جاده ی باستانی قرار داشته است . هم اکنون جهت دستیابی به این غار باید از داخل شهر پلدختر و پس از گذر از رودخانه کشکان و طی کردن منطقه ای به نام " کاوکالی " و پس از طی مسیری در حدود 20 کیلومتر در حاشیه رودخانه کشکان و در دامنه کوه مهله و سپس طی مسیری کوهستانی به طول حدود 15 کیلومتر با پای پیاده ، به بالای غار کلماکره رسید .
کوه مهله که از نظر زمین شناسی از تشکیلات آهکی تشکیل شده است ، رشته کوهی است که در شمال پلدختر قرار دارد و رودخانه کشکان آن را از ارتفاعات شرقی جدا می نماید . در بالای ارتفاعات شرقی ، منطقه ای به نام واشیان قرار دارد که جزو مناطق باستانی لرستان به شمار می آید . ارتفاع غار از سطح زمین حدود 650 متر می باشد که دهانه آن به طرف دره ای عمیق گشوده شده و از منظرگاه آن می توان جلگه سیمره و کشکان را مشاهده نمود . این غار در موقعیتی از دره قرار دارد که به شکل عادی قابل دسترسی نبوده و فقط توسط طناب های ویژه کوهنوردی و آویزان شدن از ارتفاعی حدود 15 متر از طرف بالا قابل دسترسی می باشد .
در زبان لری " کلما " به معنی محل زندگی " کل " یا پازن و " کره " یعنی درخت انجیر وحشی است و چون در دهانه ی این غار درخت انجیر وحشی قرار گرفته بدین نام مشهور گشته است ، یعنی غاری که محل زندگی کل وحشی بوده و درخت انجیری آن را فرا گرفته است . کشف غار و گنجینه ی فوق العاده گرانبهای آن داستانی شگفت انگیز است . بر اساس گفته بومیان منطقه یکی از اهالی کاوکالی که به شکار علاقمند است ، سال ها پیش جهت یافتن شکار به کوه مهله می رود و بر حسب تصادف به دره ای می رسد که غار در دل صخره های آن قرار گرفته است . شکارچی یر روی صخره های مقابل غار به انتظار بز کوهی می نشیند که شاهد ورودش به غار بوده و با دوربین شکاری از مقابل نظاره گر درب ورودی غار می شود . پس از مدتی مشاهده می کند که " کل " که دارای ریش بلندی است در جلو غار ظاهر شده و پس از نگاهی به دره و کوه های اطراف مجددا به داخل غار باز می گردد . شکارچی منتظر بازگشت کل می ماند و پس از چند دقیقه کل بر می گردد و دوباره با حالت غرور نظاره گر جلگه کشکان می شود ، شکارچی این بار با دقت حیوان را نظاره گر شده و متوجه چسبیدن ریش های کل به هم می شود که بیانگر وجود آب در داخل غار است ( زیرا ریش کل در هنگام آب خوردن خیس شده و به هم می چسبد . )
داستان را برای دو نفر از رفقایش بازگو می کند و سه نفری تصمیم می گیرند با استفاده از طناب و وسایل اولیه خود را به داخل غار برسانند و داخل آن را بررسی نمایند . به هر حال در این کار موفق شده و داخل غار می شوند ، پس از دیدن مناظر سحر آمیز داخل غار و ستون های مرمرین آن در پای یکی از ستون ها که نور چراغ آن را روشن نموده است سکه ای قدیمی پیدا می کنند و در حالی که تحت تاثیر شگفتی های درون غار قرار گرفته اند بدون اینکه چیز بیشتری بیابند ، آنرا ترک می کنند .
چند ماهی که می گذرد شکارچی کاشف غار سکه را به یکی از عتیقه فروشان شهر کوهدشت نشان می دهد . عتیقه فروش خریدار مابقی سکه ها می شود و به شکارچی می گوید که اگر آن را از داخل زمین بیرون آورده باشی باید تعداد زیادی باشد و هنگامی که شکارچی اظهار می دارد که فقط یک سکه را روی زمین پیدا نموده است ، عتیقه فروش او را راهنمایی می کند که سقف محلی که سکه را پیدا نموده بشکافد و قطعا گنجینه ای را خواهد یافت . شکارچی به اتفاق دوستانش به غار بر می گردد و اولین گنجینه غار کلما کره که شامل سکه های نقره ای و تعدادی مجسمه نقره ای از اشکال حیوانات و جام های نقره ای است را از سقف غار کشف می نماید .
گنجینه را تا مدت ها مدفون می کنند و بالاخره در حادثه ای قضیه لو رفته و جریان به اداره میراث فرهنگی آن زمان لرستان منعکس می شود و غار کلما کره در آذر ماه سال 1368 مورد بازدید اکیپ کارشناسان میراث فرهنگی استان لرستان و جمعی از کوهنوردان کرمانشاه قرار می گیرد . پس از آن متاسفانه به علت عدم حفاظت کافی این گنجینه گرانبها مورد غارت و چپاول قرار گرفته و بسیاری از مجسمه های بی نظیر و فوق العاده ارزشمند آن به خارج از کشور منتقل می شوند . بسیاری در این راه جان باختند و بسیاری افراد از طریق قاچاق اشیای عتیقه کلما کره به ثروت های افسانه ای دست یافتند و دوستداران ایران زمین حسرت ها به دل بردند .
مجسمه های این غار عمدتا نقره ای و شامل اشکال حیوانات وحشی ، تنگ های نقره ای با برجستگی های بسیار زیبا ، ریتون و سکه های طلا و نقره می باشند که بخشی از آنها در موزه فلک الافلاک شهر خرم آباد نگهداری می شوند . تا کنون راز و رمز این اشیای عتیقه در پرده ای از ابهام باقی مانده است . به گمانی ظروف نقره ای که به اشکال مختلف از غار کلما کره بدست آمده است باید غنایمی باشد که کاسیان یعنی ساکنین اصلی لرستان از یغماگران و سپاهیان آنتی گون باز پس گرفته اند . آنتی گون از سرداران اسکندر مقدونی بوده که جهت دستیابی به همدان از کوه های لرستان عبور نموده است .
بر اساس مطالعات کمیته غارنوردی استان کرمانشاه ، مساحت کلی فضاهای شناخته شده غار در حدود 4300 متر و طول فضاهای متصل به هم و شناخته شده مسیر فعلی آن در حدود 670 متر و ورودی آن دهانه ای طبیعی است که در دل صخره و به سمت غرب دره باز می شود . قسمت ورودی غار دارای فضایی به طول تقریبی 20 متر و به عرض حدود 8 متر می باشد که پس از طی کردن آن به چهار تالار نسبتا گسترده که قطر دهلیزهای ارتباطی و پر پیچ و خم این تالارها و برخی ورودی های حفره ای آن نزدیک هشتاد سانتی متر است ، دست خواهی یافت . ارتفاع تالار ها و دهلیز های غار بین 80 سانتی متر تا 15 متر در نوسان است . دهلیز اول که دارای پیچ و خم نسبتا زیادی است و بیش از 30 متر طول دارد ، در ابتدای آن ستون های استلاگمیت و استلاکتیت به هم ریخته و شبیه بتکده ای است که بتهای آن در هم شکسته شده است .
کف تالارها و دهلیز های ارتباطی پر فراز و نشیب و ناهموار می باشد . در تالار اول آبچال کوچکی به شکل گشنیز وجود دارد که سطح آب آن ثابت است و با برداشت آب مجددا آب زیر زمینی نفوذ کرده و در سطح ثابتی قرار می گیرد ( در حقیقت ریش کل توسط این آب خیس شده بود ) دهلیزی کوچک به طول تقریبی 4 متر و به ارتفاع 3 متر تالار اول را به تالار های بعدی ارتباط می دهد . آویز های شکوهمند و به اشکال مختلف و ستون های رسوبی مرمری تالار ها که برخی از آنها کامل شده و تا ارتفاع 15 متری قد برافراشته و به چکیده های سقف غار متصل گشته اند، از جمله زیبایی های توصیف ناپذیر و طبیعی این مکان شگفت انگیز می باشند . قطر یکی از ستون های تالار سوم حدود 4 متر می باشد .
گیرایی منظر حیرت آور این ستون های مرمری و تلالو سطوح آذین بسته شده جانبی غار و وجود آب کافی در آن ، احتمالا در دوره هایی از تاریخ دل بستگی هایی را در انسان آن روزگار برانگیخته است به نوعی که گروه های انسانی مختلفی در این غار زندگی کرده اند . علاوه بر اشیا کشف شده شواهدی همچون دیوار چینی های دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره های گذارده شده روی ستون های دو تا سه متری استلاگمیت و قطعات سفالین شکسته در تالار دوم و سوم نشانه وجود زندگی در این غار سحر آمیز است . به هر تقدیر این مکان نو یافته راز آمیز ، نه تنها از لحاظ باز شناسی تحولات فرهنگی بشر اثری عمیق و قابل تامل است که از حیث تحولات زمین شناسی و غارشناسی نیز در خور اهمیت و پژوهش می باشد . افسوس و صد افسوس که این اثر بی نظیر و گرانبها به دست غارتگران وطن فروش نابود گردید و اکنون فقط ستون های در هم ریخته شده آن باقیمانده و تمام دیواره های آن توسط مواد منفجره در هم ریخته شده است و حتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز نتوانست آنگونه که شایسته است این غار شگفت آور را حراست نماید . چنانچه در دامنه ارتفاعات کوه مهله و در مکان باستانی پلدختر در نزدیکی این غار مجتمع توریستی با تمام امکانات از جمله تله کابین جهت دسترسی راحت ساخته می شد و این غار با ایجاد امکانات لازم به موزه تبدیل می شد و اشیا مکشوفه آن به جای پراکنده شدن در موزه ها به این مکان منتقل می گردید و کار های تحقیقاتی توسط دانشجویان باستان شناسی روی گنجینه های آن صورت می گرفت ، می توانست به عنوان یکی از جذاب ترین جاذبه های ایران سالیانه هزاران نفر از علاقمندان به هنر و تاریخ این سرزمین باستانی را به سوی خود جذب نماید ، افسوس که چنین اندیشه ای را در کشور ما کسی خریدار نیست .
touristconsult.mihanblog.com
0 نظرات:
ارسال یک نظر