گنبد عالی ابرکوه به دست عمید الدین شمس الدوله دیلمی از طایفه هزار اسبیان اشکور یکی از آثار منحصر به فرد ابرکوه می باشد . گنبد عالی ابركوه یكی از بنا های سنگی دوره دیلمیان و یكی از نفایس هنر معماری ایران می باشد كه بر فراز صخره های طبیعی جاده یزد - ابرقو ، به بخش بهمن واقع و از سنگ های طبیعی کوهستان " ساروج " ساخته شده است و یكی از سالم ترین بنا های دوره سلجوقی است . گنبد عالی ابرکوه ، مقبره و مدفن عمیدالدین شمس الدوله نوه نصربن حسن بن فیروزان دیلمی است که در دوره حکومت سلجوقیان به حکومت ابرکوه منصوب شده بود .
" گنبد عالی ابرکوه " نخستین اثر ثبت شده استان یزد
این اثر ماندگار در سال 1312 به شماره 195 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد .
گنبد عالی شهرستان ابرکوه یکی از بنا های سنگی دوره دیلمیان و نمونه ای از هنر معماری ایرانی است که روی تپه ای در مسیر جاده ابرکوه به بخش بهمن واقع شده است .
مقبره مذکور که از نمونه های جالب توجه معماری در نوع خود محسوب می شود به صورت هشت ضلعی از سنگ و ساروج بنا شده و گنبد بر فراز آن قرار دارد .
این بنای تمام سنگی با نمای خارج و داخل بصورت هشت گوش اضلاع کوچک تر آن 4/5 متر و اضلاع بزرگ تر 6/8 متر و ضلع بین این دو هم 2/3 متر است که روی تخت گاهی چهارگوش بنا گردیده است .
هشت ضلعی سقف گنبد قوسی شكل و از سنگ است و در پایه گلوی گنبدبه صورت مدور است و گنبد بر فراز آن قرار دارد . در پای گلوی گنبد ، کتیبه ای به خط کوفی دیده می شود که حروف آن را با آجر تراشیده و در داخل متن کتیبه کار گذاشته اند .
در داخل گنبد سرداب وسیعی دیده می شود که مدخل ورودی آن نیز در داخل گنبد قرار دارد . جالب ترین اثر بقعه ، کتیبه زیبای آجری پای گلوی گنبد می باشد که بر روی آن مطالبی حک شده است . در داخل مقبره یک سرداب واقع شده که مدخل ورودی آن روبروی در ورودی گنبد قرار دارد .
مصالح ساختمانی بنا ، سنگ های طبیعی کوهستان و ساروج است که بر فراز صخره های طبیعی کوهستان بنا شده و به همین علت با وجود زلزله های پی در پی منطقه کوچک ترین خللی در ارکان آن بوجود نیامده است . یک مدخل نیز در ضلع شمالی گنبد قرار دارد که بر سرداب زیرین مقبره راه دارد .
در این بنا سه ردیف مقرنس زیر پایه گنبد و دو رشته کتیبه به خط کوفی بنائی از آجر برجسته وجود دارد که یکی زیر مقرنس ها و دیگری بر بالای ورودی قرار گرفته است .
بالای سر در ورودی دارای کتیبه ای از آجر با خط بنائی است که جملاتی بر روی آن حک شده است .
بالای سر در ورودی بنا كتیبه كوفی با خطوط درشت و برجسته دیده می شود و اضلاع بنا گذشته از ضلعی كه ورودی در میان آن قرار دارد همگی 40/5 متر و تمامی تا زیر نوار پائین گنبد بدون هیچگونه عنصر تزئینی بالا رفته است . ارتفاع و بلندای برج 22 متر و ضخامت دیوار گنبد 2متر می باشد . در این بنا سه ردیف مقرنس زیر پایه گنبد و دو رشته كتیبه به خط كوفی بنائی از آجر برجسته كه یكی زیر مقرنس ها و دیگری بر بالای ورودی قرار گرفته است . بنای مذكور آرامگاه امیر عمید الدین شمس الدوله دیلمی و مادرش از طایفه هزار اسب بوده كه بدستور فرزندش فیروزان به سال 448 هـ ساخته شده است .
از نظر طرح بنای مذکور شبیه بنا های قرون سوم و چهارم هجری است . 350 اثر تاریخی در شهرستان ابرکوه شناسایی شده که تاکنون 112 اثر ثبت ملی شده است . شهرستان ابرکوه در 140 کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد .
irna.ir
0 نظرات:
ارسال یک نظر