قلعه اولتان در استان اردبیل

قلعه اولتان نام دژی کهن است در شمال استان اردبیل ایران نزدیک به شهر پارس‌آباد .
قلعه اولتان در کنار رود ارس واقع شده است و در همسایگی روستای کهن اولتان قرار گرفته است . این دژ در مساحت 320 هزار متر مربع بنا شده است . این قلعه با ترکیب بجا مانده از آن یک دژ نظامی را تداعی می‌‌کند . این دژ نخست بدست اشکانیان پدید آمد و تا سده 12 هجری مورد استفاده قرار گرفته است . با توجه به حدس و گمان های کاملاً علمی هنوز قسمت اعظم ساختمان ‌های قلعه در زیر خاک مدفون است .
معماری منسجم دوره اشکانی تا اسلامی در قلعه اولتان قالاسی کشف شد .
باستان شناسان در کاوش قلعه اولتان قالاسی با مجموعه منسجم معماری متعلق به دوره های مختلف اشکانی تا اسلامی مواجه شدند که بیشتر آثار یافت شده به دوره قرن سوم و چهارم هجری و ادامه معماری دوره ساسانی تعلق داشت . آثار متعددی از قبیل تنور ، اطاق های متعدد ، بخاری و چهار طبقه طاقچه نیز در فضاهای معماری قلعه کشف شده است که با استفاده از اندود گچ تزئین شده بودند .
خبرگزاری میراث فرهنگی گروه میراث فرهنگی تازه ترین کاوش های باستان شناسی در محوطه قلعه تاریخی اولتان قالاسی ، در اردبیل ، منجر به کشف آثار متعدد معماری از دوره اشکانی تا دوران اسلامی و قاجار شد .
در کاوش قلعه اولتان قالاسی با مجموعه منسجم معماری متعلق به دوره های مختلف اشکانی تا اسلامی مواجه شدیم که بیشتر آثار یافت شده به دوره قرن سوم و چهارم هجری و در امتداد معماری دوره ساسانی تعلق داشت . »
« در داخل حصار قلعه به گورستانی برخورد کردیم که به دوره اسلامی تعلق دارد اما کاوش ها در این گورستان نشان داد که تدفین های انجام گرفته روی فضاهای معماری دوره تاریخی بوده است که احتمالا در همان زمان تدفین از این فضاهای معماری خبر نداشتند . »
در حصار جنوبی قلعه کاوش های باستان شناسی منجر به کشف مجموعه منسجم و منظمی از معماری ، احتمالا متعلق به خانه ای اشرافی کشف شد که در آن حمام ، دستشویی نیز یافت شد .
« در حین کاوش یک توالت فرنگی پیدا کردیم که درست شبیه توالت فرنگی های امروزی است و احتمالا به دوران تاریخی تعلق دارد . در این توالت با استفاده از تن پوشه های سفالی مسیر ورود و خروج آب را تعبیه کرده بودند . »
آثار متعددی از قبیل تنور ، اطاق های متعدد ، بخاری و چهار طبقه طاقچه نیز در فضاهای معماری قلعه کشف شده است که با استفاده از اندود گچ تزئین شده بودند .
« درکنار یکی از تدفین ها پایه ستونی متعلق به دوره تاریخی کشف شد که احتمالا نشان می دهد در گذشته بنای مهمی در این بخش از قلعه وجود داشته است . »
همچنین اطلاعات لایه نگاری در حصار قلعه نشان می دهد که این حصار در دوران تاریخی ساخته شده و سپس در دوره اسلامی تغییراتی در آن به وجود آمده است . این قلعه در دوره اشکانی ساخته شد اما شکوفایی آن در دوران ساسانی و اوایل اسلامی بوده است .
« اولتان قالاسی با 50 هکتار وسعت یک شهر قلعه است . به این ترتیب فضاهای مسکونی داخل قلعه و فضاهای صنعتی از قبیل کارگاه های فلزگری ، شیشه گری و سفال در بیرون از قلعه بوده است . »
به گفته وی دور تا دور شهر خندقی 15 متری ساخته شده است که قلعه را از گزند دشمنان در امان می دارد . همچنین این خندق را به وسیله دو کنال آبی که از رود ارس کشیده شده بود ؛ پر نگه می داشتند .
هیات باستان شناسی در این فصل کاوش موفق به کشف 400 متر مربع فضای معماری شدند که قرار است با ایجاد سوله و مرمت آثار کشف شده ، این قلعه تاریخی به سایت موزه تبدیل شود .
قلعه در کنار رود ارس با حصاری به بلندی 5/5 متر ساخته شده است . عرض این حصار 3/5 متر است . بخش های مختلف قلعه هنوز سالم مانده و در صورت مرمت می تواند به یک مکان گردشگری منحصربه فرد تبدیل شود . »
تخریب مستمر و ساخت و ساز غیرقانونی یک شرکت کشت و صنعت در محدوده حریم و عرصه محوطه باستانی " اولتان قالاسی " ، پیش از این فعالیت های باستان شناسی در این شهر تاریخی را با مشکل مواجه کرده است . این تخریب ها به مرور زمان کاهش پیدا کرده است .
بخشی از قلعه تاریخی اولتان تخریب شد .
فرماندار پارس آباد گفت: پیشروی رود ارس بخشی از قلعه تاریخی اولتان در این شهرستان را تخریب کرده است .
به رغم این که تپه نادر و قلعه اولتان از آثار ارزشمند تاریخی و باستانی این شهرستان هستند ، تاکنون اعتبارات مناسبی برای مرمت و احیای این دو اثر تخصیص نیافته است .